Truyện Bánh Chưng

[VietDoll]

Ăn Tết truyền thống VN, không thể thiếu món bánh chưng. Hai câu đối trong dân gian đã chứng tỏ điều đó:
“Thịt mỡ dưa hành câu đối đỏ
Cây nêu tràng pháo bánh chưng xanh”
Sự tích về chiếc bánh chưng được kể lại như sau:

"Sau khi Hùng vương đã phá giặc Ân rồi, trong nước thái bình mới lo việc truyền ngôi cho con, hội hai mươi hai vị Công Tử lại mà bảo rằng:
- Ta muốn truyền ngôi cho đứa nào làm vừa lòng ta là đến kỳ cuối năm biết đem trân am mỹ vị đến dâng cúng Tiên Vương để tròn dạo hiếu thì ta sẽ truyền ngôi cho.
Các Công Tử lo đi tìm các vị trân kỳ, hoặc săn bắn, chài lưới, hoặc mua ở chợ, vụ được nhiều của ngon vật lạ không biết bao nhiêu mà kể. Duy có Công tử thứ chín tên là Lang Liệu, bà mẹ hàn vi đã lâm bệnh mà quá cố rồi, tả hữu lại ít người nên khó bề toan tính, ngày đêm thao thức, ăn ngủ không yên.
Hốt nhiên mộng thấy thần nhân bảo rằng:
- Trong trời đất không có vật gì quí bằng gạo, vì gạo là của để nuôi dân, người ta ăn mãi không chán, không có vật gì đứng trước được; nếu lấy gạo nếp hoặc gói làm hình tròn để tượng trời, hoặc gói làm hình vuông để tượng đất, ở trong làm nhân cho thật ngon, bắt chước hình trạng trời đất bao hàm vạn vật, ngụ ý cái ơn trời đất phát dục vạn vật, như thế thì lòng cha sẽ vui, tôn vị chắc được.
Lang Liệu kinh sợ tỉnh dậy, mừng rằng: "Thần minh giúp ta, ta nên bắt chước theo mà làm".
Lang Liệu mới lựa hột nếp nào trắng tinh, hoàn toàn không sứt mẻ, (bỏ mấy chữ khó hiểu, có lẽ là vo sạch), để cho ráo rồi lấy lá chuối gói thành hình vuông, bỏ nhân ngon vào giữa, đem nấu đi cho chín, gọi là bánh chưng. Lại lấy nếp nấu xôi đem quết cho thật nhuyễn, nắn làm hình tròn để tượng hình trời, gọi là bánh dày.
Đúng kỳ, Vương hội các con lại trưng bày phẩm vật; các con đem dâng không thiếu thức gì, duy chỉ có Lang Liệu đem bánh tròn, bánh vuông đến dâng. Hùng Vương lấy làm lạ hỏi Lang Liệu, Lang Liệu trình bày như lời thần nhân đã bảo. Vương thân hành nếm thử thì thấy vị ngon vừa miệng ăn không chán, phẩm vật của các công tử khác không sao hơn được. Vương khen ngợi giây lát, rồi cho Lang Liệu được giải nhất.
Năm hết, Vương dùng bánh ấy dâng lên Tiên Miếu và cung phụng cha mẹ, thiên hạ bắt chước truyền đến bây giờ, lấy tên của Lang Liệu để gọi là Tiết Liệu.
Hùng Vương truyền ngôi cho Lang Liệu; hai mươi mốt anh em đều giữ các phiên trấn, lập làm bộ đảng, cứ thủ núi sông để làm hiểm cố.
Về sau, họ hằng tranh nhau làm trưởng, mỗi người dựng mộc sách để che kín bởi vậy gọi là sách, là trại, là trang, là phường khởi thủy từ đấy vậy."

Lời Bàn của Vương Sinh:
Truyện Bánh Chưng Bánh Dày là một truyền thuyết về đời Hồng Bàng cho ta biết sơ qua về sinh hoạt của Triều Đình cũng như phong tục tập quán của thời cổ sơ này.

Hùng Vương truyền ngôi cho con trai trưởng (chế độ phụ hệ, cha truyền con nối gọi là phụ đạo).
Tục thờ cúng Tổ Tiên, Ông Bà đã có từ thời Hồng Bàng. Đây là một tập tục tốt đẹp, độc đáo của dân tộc Việt Nam lưu truyền từ xưa đến nay, đến nỗi có nhiều người cho đó là một đạo giáo, "Đạo Ông Bà"
Triết lý Trời Đất và con người trong Truyện Bánh Chưng Bánh Dày phảng phất giống triết lý Thiên Địa Nhân trong Nho Giáo. Triết lý về "đồng nhất thể" giữa Trời Đất và Người trong truyện bánh Chưng bánh Dày đã xuất hiện từ thời Hùng Vương, cách nay đã trên 4 ngàn năm.
Sinh hoạt kinh tế thời Hùng vương tuy còn sơ khai, nhưng ngành nông nghiệp đã được khuyến khích qua câu truyện này. Các sinh hoạt về săn bắn, chài lưới, kể cả thương mại (mua ở chợ) cũng đã được đề cập đến (tuy nhiên ta cũng cần nghiên cứu thêm về các điểm này, vì truyền thuyết có thể bị ảnh hưởng bởi sự truyền khẩu do các người đời sau truyền lại).
* Trích trong: Lĩnh Nam Chích Quái của Trần Thế Pháp, Bản dịch của Lê Hữu Mục