Tình ca giáo viên miền núi

:::: Chương XLII:::::

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi


Tôi định bụng sẽ dậy sớm để ra đi một cách âm thầm sau khi viết một ít lời để lại cho thầy Dũng nhờ thầy nói lại với gia đình bao bọc lo cho chỗ tôi ngủ, nhưng khi nghe tiếng gà gáy sáng thì tôi đã thấy ông trưởng làng lúi cúi chụm hai thanh củi chỉ có tí ti vết đỏ thổi lửa cho cháy lên một cách cực nhọc. Tôi với lấy bao lô xem tôi còn hộp diêm nào không. May quá, vẫn còn mấy hộp! Tôi lấy một hộp còn đầy que diêm, và xé mấy tờ giấy đã viết , nói:

-- Để tôi chụm lửa cho!

Ông trưởng làng tên Ksor Ya cười:

-- Ông thầy có cay mắt không? Khói quá mà!

-- Không sao, tôi có cách làm cho hết khói và cháy mau! Tôi có hộp diêm đó!

Tôi châm que diêm và đốt giấy bỏ vào bếp cùng với các thanh củi nhỏ. Khi lửa bắt đầu lan thì tôi mới bỏ những thanh củi lớn vào bếp. Tôi đưa ông trưởng làng hộp diêm:

-- Ông cầm lấy hộp diêm này dùng khi cần.
-- Thật không? Ông thầy không cần à?
-- Không sao, tôi còn. Khi nào tôi về tỉnh tôi mua thêm.
-- Lúc thầy trở lại, mua cho tôi ít muối, thuốc lá và quẹt lửa nhé!
-- Được, để tôi ghi vào sổ. Tôi sẽ nhớ để mua cho ông!
-- Để tôi đưa ông thầy gạo trước nha!
-- Không tôi phải về huyện dạy cả hai tuần rồi tôi mới về thị xã mua đồ rồi mới trở lại được, lấy gạo của ông, rồi cả tháng mới giao hàng, tôi áy náy lắm!
-- Không sao mà, tôi và dân làng tin tưởng thầy! Đâu có gì mà ông thầy phải lo!
-- Vậy ông cho tôi bao nhiêu gạo cũng được!

Ông trưởng làng đi vào góc nhà, lấy gạo đổ vào đầy ruột tượng là túi vải may như một cái ống dài, bộ đội và du kích thường đeo gạo trên vai vừa nhẹ nhàng, gọn ghẽ, dễ đi lại. Nguyên một túi ruột tượng cũng khoảng 4 tới 5 ký gạo chứ chẳng chơi, tha hồ mà mua bánh thuốc khô, muối , quẹt và đá lửa. Những người Kinh buôn bán thường đi vào các buôn làng đổi chác một cách cắt cổ mà dân làng chất phác chẳng hề hay biết. Tôi thì đổi chác một cách sòng phẳng, tính cách giúp đỡ đồng bào cũng như tiện việc ăn uống thôi chứ chẳng mong làm giàu, dù muốn làm giàu cũng không khó, vì tôi rành rẽ tiếng của dân làng và đã phần nào có uy tín với họ.

Tôi giao súng và đạn chú Minh đã cho tôi trưa hôm qua cho ông trưởng làng, nói:

-- Ông giữ súng và đạn giùm tôi. Ông có thể dùng để đi săn! Súng đạn này là của bộ đội giao cho tôi. Nếu họ tới đây đòi lại, ông cứ việc giao lại. Tôi không muốn đeo súng khi tôi đi về huyện dạy học. Súng này tôi chỉ dùng để đi săn trên vùng này thôi.
-- Thầy không sợ mất à?
-- Ông là trưởng làng, ai mà dám lấy cắp ở nhà ông?
-- Được, ông thầy tin tôi thì tôi giữ cho. Tôi chưa để mất lòng tin của ai bao giờ!
-- Tôi biết mà, ông mà làm mất uy tín thì làm sao có thể làm trưởng làng mà cả các làng chung quanh cũng kính phục ông?

Tôi từ giã ông Ksor Ya và ra đi lúc trời còn mờ sáng. Thầy Dũng và mọi người vẫn còn ngủ, tôi nhớ mãi lời ông trưởng làng khi tôi khen ông dậy sớm: "Làm trưởng làng cũng như làm cha mẹ của dân, phải dậy trước mọi người, lo những cái lo của mọi người, cũng như thầy làm cán bộ phải lo những cái lo của thầy giáo trước mọi người! Tôi còn muốn làm nhiều hơn, nhưng cái tuổi cao rồi như cái cây cổ thụ không biết ngày nào đổ xuống!" Tôi tự nhủ trong thâm tâm, kỳ trở lại thị xã tôi sẽ cố gắng bỏ tiền mua đủ mọi thứ, thuốc men, muối, thuốc lá giao cho trưởng làng này. Ksor Ya! Ksor Ya! Ông thật xứng đáng là một lãnh tụ.

Chuyện ra đời của ông cũng đã thành giai thoại của dân làng. Mẹ của ông sinh ông lúc ngồi nghỉ cạnh con suối thường khô cạn trong mùa nắng gặp cơn mưa suối khô thành con suối nước chảy xiết. Người mẹ trong lúc lâm bồn không biết có phải khát nước hay thấy nước mưa chảy mạnh cứ la to: "ya, ya, ya" hoà với tiếng khóc oa oa của trẻ sơ sanh. Cha mẹ ông, thầy mo đặt tên ông là Ya, tưc là nước cũng từ đó. Theo thầy mo bấy giờ ông sẽ trở thành một lãnh tụ hướng dẫn dân làng kinh qua nhiều biến cố mà cuộc sống của ông Ksor Ya đã và sẽ chứng minh sau này.

Bao lô khoác trên vai, ruột tượng kéo từ vai sang hông, và ôm một mớ cơm ống cuộn trong áo mưa kể cũng nặng nhưng tôi hôm ấy đi nhanh thoăn thoắt vì tôi phải về tới phòng giáo dục hôm nay, lại còn phải ghé căn cứ bộ đội trước khi về. Một đêm ngủ ngon đã hồi phục sức khoẻ của tôi. Lòng phấn chấn tôi hớn hở đi miết, tới gần chỗ ẩn nấp của các bạn mới của tôi ở rừng lồ ô thì tôi lủi vào, nhẹ nhàng đi vì không muốn để lại dấu tích nào khả nghi.

Tôi đang len lỏi vào khu lồ ô thì có tiếng nói không to lắm nhưng đủ nghe rõ ràng:

-- Tôi quả quyết anh ấy không trở lại đâu!
Có tiếng con gái, nhỏ nhẹ hơn:
-- Anh Quang sẽ trở lại, anh ấy không phải là người như anh nghĩ đâu!
-- Thôi đừng suy đoán lung tung nữa, tôi thì tin tưởng Quang sẽ trở lại, có lẽ vì lý do nào đó mà Quang không tới được thôi. Các anh không nghe hôm qua có một loạt tiếng súng là gì sao?

Chẳng còn nghi ngờ gì tôi cũng biết là họ đang hoài nghi vì sự trễ hẹn của tôi. Tôi đã hẹn với họ chiều đến là tôi ghé lại, nhưng vì chuyện săn trâu, chuyện làng có người chết nên việc trở lại của tôi không thực hiện ngay được. Tôi cũng không muốn lén nghe chuyện họ bàn tán nên giả bộ huýt sáo đi từ từ lên chỗ lùm tre. Nghe tiếng huýt gió thì tiếng nói chuyện cũng ngưng. Tôi đi lên như không hề biết chuyện gì, đưa mắt nhìn quanh, cũng không thấy ai. Thì ra, các bạn ấy cũng đề cao cảnh giác, dù cũng còn sơ sót vì việc nói chuyện vừa rồi. Tôi ngẩng mặt nhìn lên bụi tre: "Xuống đi, Quang đây! Không có ai khác đâu!"

Anh Trung lác cành le trèo xuống:
-- May quá, Quang vừa tới! Cả bọn vừa bàn cãi chuyện Quang tới hay không tới! Anh Minh và Cường thì cho Quang đã quên bọn mình rồi. Có Hồng , Tâm và Trung là nhất quyết Quang sẽ trở lại.
-- Họ đâu hết rồi?

Anh Trung hất hàm về phía mấy bụi tre gần đó:
-- Họ leo cả trên mấy bụi tre kia!
-- Tốt, thực ra các anh cũng thông thạo việc trốn tránh rồi. Quang đỡ lo. Hôm qua chỗ làng Tung Breng có người chết, dân làng bị bệnh nhiều, Quang phải lên căn cứ bộ đội xin thuốc, rồi đưa bộ đội đi bắn trâu, rồi ở lại cúng Giàng với dân làng, mệt quá nên ngủ lại, sáng nay mới tới được.

Đang phân trần với anh Trung, thì anh Tâm, Minh, Cường cũng như cô Hồng leo xuống và đi lại chỗ chúng tôi:
-- Chào các anh chị nhé. Quang vừa nói với anh Trung lý do tới đây trễ vì trong làng có người chết và bị bệnh...

Cô Hồng ngắt lời tôi:
-- Anh Quang không cần phân trần mà! Anh còn bận bao nhiêu việc, Hồng biết chắc nếu anh tới trễ là có lý do đặc biệt.

Tôi đưa mắt liếc nhìn anh Minh xem phản ứng ra sao. Hình như anh ta có vẻ khó chịu, có thể là ghen bóng ghen gió gì đây, tôi tảng lờ.
-- Cám ơn chị và các anh đã tin tưởng Quang. Thôi có một mớ cơm ống và ít gạo của đồng bào cho đây. Anh chị giữ mà dùng. Quang ghé thăm dặn dò một tí rồi phải đi ngay, vì nội trong ngày phải về tới Phòng Giáo Dục đó!
-- Anh Quang không ngồi nghỉ một lát được sao? Các anh ở đây và Hồng còn muốn hỏi nhiều việc với anh mà.
-- Có việc gì thì cứ hỏi đi.
-- Ở đây không ai rành đường rừng bằng anh Quang, anh có thể vượt biên với bọn này không?
-- Quang chưa hề nghĩ tới chuyện này, hơn nữa Quang có nhiệm vụ xóa nạn mù chữ mà, đâu có thể bỏ đi ngang xương vậy. Quang giúp các anh chị vì thấy các anh chị cần thôi, chứ việc ra đi Quang không đi đâu. Nếu các anh chị theo những lời chỉ dẫn của Quang thì chín mươi phần trăm là thành công, còn mười phần nữa là do số phận đó!
-- Thôi mà, Hồng năn nỉ đó!
-- Không được chị ạ! Quang còn nhiều việc dự định phải làm, chưa thể cuốn gói ra đi được. Quang hy vọng các anh chị có thể tới mảnh đất tự do được bằng an.

Tôi ngồi chỉ vẽ lại cho anh Trung, anh Tâm, anh Cường và cô Hồng, còn anh Minh, sau khi hỏi tôi có thể ghé bưu điện gởi một lá thư về thị xã, được tôi gật đầu, thì ra một góc viết thư. Tôi nói sơ qua về tình hình ở khu vực mà tôi biết được với chuyện tôi trở lại đây trong vòng ba tuần sau khoá huấn luyện giáo viên dân tộc thiểu số. Tôi tả qua sông Krong Poco, mực nước, xuồng và cách đi lại.

-- Tóm lại, từ nay trở đi, các bạn tuỳ cơ ứng biến! Đi được thì đi, còn không đêm rằm tới Quang trở lại, có thể giúp các bạn thêm một đoạn đường nữa. Nhưng tuyệt đối các bạn không thể để bị lộ hay để các dấu tích đáng nghi ngờ khiến việc giúp đỡ của Quang không thể thực hiện được. Nếu vì một lý do nào đó Quang không thể tới chừng hai ba ngày sau đêm trăng rằm thì coi như Quang không thể tới và các bạn phải tức tốc tìm cách ra đi. Còn nếu các bạn có thể đi trước được thì càng hay. Các anh chị đồng ý chứ?

Tôi đổ gạo ra khỏi ruột tượng vào bao đựng đồ của anh Trung, giữ lại bao vải để trả lại cho trưởng làng đồng thời nhỡ có chuyện gì không ai có thể nghi ngờ tôi thông đồng với những người vượt biên. Tôi cầm thư anh Minh đã dán cẩn thận, rồi từ giã mọi người. Anh Trung đi theo tôi một quãng, nói nhỏ:

-- Quang cẩn thận. Anh Minh có vẻ đáng nghi ngờ và không hẳn là người yêu của cô Hồng đâu. Trung đã nghe hai người cự nự nhau gì đó!
-- Không sao, cám ơn anh! Anh trở lại đi. Quang sẽ để ý!

Tôi rời khu rừng lồ ô, gánh nặng đã trút xuống, không còn gạo, không còn cơm ống, mà sao chân bước không nhẹ nhàng như lúc tôi tới. Tôi cảm thấy lòng nặng trĩu vì có sự khả nghi, vì có một cái gì đó không thể định nghĩa. Tôi phải suy nghĩ và tìm ra sự linh tính đáng ngại này. Tôi không nghĩ chú Minh hay chú Dũng sẽ phiền lòng vì chuyện tôi gởi súng đạn nơi ông trưởng làng. Có lẽ họ hơi ngạc nhiên, chứ không đến nỗi nghi ngờ tôi là phản động. Tôi đã nói với họ là tôi không thích cầm súng khi đi giảng dạy, súng với tôi chỉ là công cụ đi săn kiếm lương thực mà thôi. Tôi sẽ nói rõ cho họ là ông trưởng làng tên Ksor Ya nắm giữ giùm. Nếu họ cần lấy lại tôi có thể viết vài lời cho ông trưởng làng. Tôi đã nói với ông là súng do bộ đội giao, nếu bộ đội cần thì cứ giao lại cho họ. Tôi biết là hai chú cũng như các anh bộ đội khác không thể trách tôi về việc đó, nhưng sao lòng tôi cũng cứ thật nặng nề. Hình như có việc gì bất tường có thể xảy ra nếu tôi không giữ gìn cẩn thận.


:::: Chương XLIII:::::

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi

Chuyện tôi giao súng lại cho ông trưởng làng hoá ra chẳng thành vấn đề gì sau khi tôi nói chuyện với chú Minh. Chú cười cười nói: "Cậu lại trở lại đây trong dịp trăng tròn tới mà, có gì đâu! Với lại về huyện huấn luyện giáo viên thì đâu còn giờ để đi săn!" Các chú và các anh bộ đội giữ tôi lại ăn trưa rồi mới cho về. Chú Minh dúi vào túi tôi một mớ tiền nhờ tôi mua mấy thứ vặt vảnh nếu tôi về thị xã. Tôi lấy sổ viết những thứ chú cần rồi đứng dậy giã từ.

Trên đường về Phòng Giáo Dục tôi vẫn không trút hết được nỗi lo âu không hiểu vì lý do gì. Chuyện súng đạn để trong làng đã không gây cho tôi một trở ngại nào thế mà lòng tôi cũng không yên. Tôi nghĩ tới chú Quốc, anh Lý, anh Tiến, anh Công và các anh bộ đội đang truy lùng người vượt biên mà lo sợ. Không biết có phải chuyện này không mà lòng tôi không an tâm mấy.

Các anh Lý, Tiến, Công thì tôi không lo ngại, nhưng với chú Quốc thì đáng sợ lắm vì chú đã nói thẳng thừng là gặp người vượt biên là bắn bỏ chẳng cần tốn công giam giữ làm gì. Tôi lo ngại lỡ mà họ tìm được dấu vết đi tới rừng lồ ô thì thật khổ, cả năm người bạn mới của tôi không chừng sẽ chẳng biết chết bất cứ lúc nào, mà gặp chú Quốc đánh đập tra tấn thì còn tàn nhẫn hơn, mấy anh còn đỡ, một thân con gái như cô Hồng không biết có chịu nổi không.

Vừa nghĩ tới cô Hồng, tôi lại nhớ tới Nhung, tới Du. Không biết bây giờ họ đang làm gì. Không biết Du đã trở lại làng chưa, và Nhung giờ này đang làm gì, hay là lại ngồi trước bàn viết nhật ký. Việc Du giận tôi vì hiểu lầm, không cho tôi một cơ hội giải thích cũng khiến tôi bực mình. Nhưng biết làm thế nào, tôi thực là tình ngay mà lý gian. Đối với người ngoài, Nhung thực sự là vị hôn thê của tôi, hai bên cha mẹ đã gặp nhau, tuy không phải là đi hỏi. Chúng tôi có nhiều cảm tình với nhau, tin tưởng nhau, nhưng trừ nụ hôn âu yếm như người yêu lần đó chưa hề chúng tôi hò hẹn trai gái với nhau một lần nào. Chúng tôi đã từng đi chơi riêng thuở còn học trò nhiều lần nhưng với tính cách bạn bè mà thôi.

Lâu nay lúc một mình đi công tác tôi thường nghĩ tới Du và Nhung. Tôi biết tình cảm của tôi với Du là tự nhiên, do chúng tôi cùng một sở thích văn thơ và cùng công tác trên miền cao, nhưng nếu tiến tới xa hơn cũng cam go lắm vì gia đình tôi đạo Thiên Chúa từ đời xửa đời xưa còn gia đình Du rất sùng đạo Phật. Má Du tới ngày rằm hay mồng một mỗi tháng đều lên chùa tụng kinh, lại có cả một bàn thờ Phật trong phòng khách lúc nào cũng nhang khói. Với Nhung, thì từ xưa đến lúc tôi đọc nhật ký của Nhung, tôi vẫn xem Nhung là một người bạn gái tốt. Tình cảm của tôi với Nhung có thể đã đổi khác nếu như Hải không yêu Nhung thuở ban đầu và Hải không nhờ tôi giúp đỡ. Hải là bạn thân của tôi và tôi lúc đó cũng chưa rung động nên gồng mình làm quân tử Tàu sẵn sàng làm mai. Ai biết chuyện đời có nhiều cái trớ trêu như chuyện tình yêu lòng vòng.

Tôi vừa đi vừa trầm ngâm suy nghĩ chẳng biết là mình đã gần ra tới đường lớn, xe có thể chạy dẫn từ thị xã Pleiku lên tận vùng biên giới B.10, B. 12 nơi có công trường lớn của các anh các chú bộ đội. Đi theo đường này thì nhanh hơn, không phải đi vòng, hay ghé các làng và thỉnh thoảng nếu may mắn có thể đón xe bộ đội quá giang lên biên giới hay về huyện hoặc thị xã.

-- Đồng chí kia, làm gì lùi lũi đi không chào hỏi gì cả?

Tôi giật mình ngẩng đầu lên nhìn:

-- A chú Quốc, anh Lý, anh Công, anh Tiến, ... Chào tất cả các anh! Các anh ở làng Ea Yut về rùi hở?

-- Còn nhớ tên chú là còn khá lắm! Đây ngồi xuống đây dưới bóng cây nghỉ mát một chút!

Tôi vừa ngồi xuống cạnh anh Tiến vừa nhìn chú Quốc nói:

-- Sao quên được chú? Mới gặp mấy hôm mà quên sao? Các chú và các anh có gì lạ không?
-- Không, đi mấy ngày chẳng tìm được ai hay con thú nào! Nghĩ cũng bực mình! À ở gần đây có vùng nào có thú rừng không? Đồng chí có rảnh không? Dẫn bọn chú đi săn một lúc!

Tôi phá lên cười ha hả:
-- Các chú các anh tính làm mắm trâu hở? Ở căn cứ vừa mới bắn được ba con trâu hôm qua, mà bây giờ các chú định đi săn nữa sao?
-- Thật không? Đồng chí không bố láo chứ? Làm gì mà săn được một lúc ba con trâu?
-- Ba con trâu to kềnh đó chứ cháu có nói dối đâu! Chú và các anh về căn cứ mà coi! Chú Minh, chú Dũng sẽ kể cho chú và các anh.

Tôi nhớ chuyện chú Dũng ăn gian bật cười nức nẻ:
-- Chú Quốc nhớ hỏi chú Dũng chuyện đếm từ một tới một ngàn nhá!
-- Sao có chuyện gì sao mà cậu vui thế?
-- Cái này cháu không nói được, chú phải hỏi chú Dũng! Cháu nói ra mất hay! Chú không cười không được!
-- Cái gì mà rào đón dữ vậy?
-- Cháu nói không được mà! Chú và các anh cứ về căn cứ hỏi là biết ngay.

Anh Tiến ngồi cạnh tôi quay sang hỏi:

-- Anh Quang không đùa đó chứ? Bắn được ba con trâu thật sao?
-- Thật đó, em phải gọi dân làng ra xẻ thịt heo đủ chia cho cả hai làng và cả căn cứ các chú và các anh.

Chú Quốc và các anh bộ đội nhao nhao hỏi, tôi đành kể lại chuyện tôi gặp bầy trâu rừng và chuyện đi săn của chú Dũng và các anh bộ đội khác nhưng tránh không nhắc chuyện ăn gian của chú Dũng. Chú Quốc đập đùi mạnh một cái nói to:

-- Tiếc đếch chịu được! Thật là một chuyện hy hữu trong rừng! Đồng chí Quang phải trở lại dẫn chúng tôi đi săn một chuyến đã như vậy mới được! Mà sao đồng chí có số may mắn sao đó, đi đâu cũng có thú rừng để ăn, có người để làm bạn!
-- Được chú đã nói thế chừng tháng tới cháu lên dẫn chú đi bắn heo rừng, hay nai rừng! Trâu rừng thì cháu không dám chắc, vì chúng di chuyển nhanh lắm, ít khi quanh quẩn một chỗ.
-- Nhớ đó nha! Đồng chí mà bố láo, đếch làm đồng chí với nhau nữa!
-- Cháu có khi nào dám nói dối chú! Cháu sẽ lên lại mà! Nói thật chú này nha! Cháu được nhận làm bộ đội danh dự ở căn cứ các chú, các anh rồi đó nhé!
-- Thế nào? Nói cho chúng tôi nghe đi!
-- Chuyện này chú và các anh cũng phải hỏi chú Minh và chú Dũng!

Chú Quốc vừa cười vừa chửi thề:

-- Cái thằng này nói chuyện ỡm ờ đếch chịu được! Bọn mình phải về thôi, không có thì rượu cạn mà thịt trâu cũng chẳng còn.

Tôi dò hỏi chuyện truy lùng người vượt biên, chú Quốc nói:

-- Chắc bọn phản động. cũng chết bờ chết bụi hay dã đi về hướng khác rồi, thuộc phạm vi của căn cứ của đơn vị khác mình chẳng đáng quan tâm.

Nghe vậy tôi cũng tạm yên lòng, chứ không cũng lo vì rừng lồ ô tuy không gần căn cứ chú Minh, chú Dũng, chú Quốc, nhưng nếu họ cố truy lùng thì không khéo họ có thể tìm ra nếu các anh chị kia không cẩn thận. Trốn một hai ngày hay di chuyển đều thì dễ chứ ở một nơi, đi vệ sinh không khéo thôi thì cũng đủ gây nên những mùi hôi thối đáng nghi ngờ hay chân dẫm lên cỏ lá cũng có thể để lại dấu tích. Tôi thầm hy vọng anh Trung, anh Tâm sẽ hướng dẫn ba người mới kia.

Các chú bộ đội chào tôi rồi đi về hướng Tây, còn tôi cũng lững thững đi về hướng Đông. Cuộc nói chuyện vừa rồi với các anh bộ đội phần nào trấn an tôi, nhưng khi nghĩ tới năm người bạn mới lòng tôi thấy nóng bức chi lạ. Không lẽ chuyện gì sẽ xảy ra? Chuyện anh Minh và chị Hồng chưa phải là người đính hôn thì có liên hệ gì với tôi. Chị Hồng rồi cũng sẽ ra đi. Đâu có vướng bận gì tới tôi mà tôi phải lo nghĩ chứ!

Tôi nghĩ tới nghĩ lui, công cuộc huấn luyện giáo viên này là do ý kiến của tôi và anh Ít. Tôi nhất định không để một lý do nào ngăn cản sáng kiến táo bạo và tiến bộ này. Đồng bào họ trông chờ sự hiện diện của các giáo viên sắc tộc, nói và viết được tiếng mẹ đẻ của họ. Đây là bước đầu của việc phát triển dân sinh dân trí có thể làm thăng bằng cán cân chính trị giữa người Kinh và người Thượng. Không có văn hoá thì cơ sở chính trị dân tộc cũng bị lung lay và có nguy cơ bị đồng hoá.

Tôi đã tiếp xúc, sống và tìm hiểu được nhiều về người Jrai. Họ có nền văn hóa rất cao, thể hiện qua lời ca tiếng hát và những trường ca "khan" hay "ri" của họ. Những bài ca đó cũng có tính cách trữ tình, phối cấu hình tượng và kỹ thuật cũng cao, không kém gì trường ca Đam San của dân tộc Rhade ở vùng Ban Mê Thuột, hay Lục Vân Tiên của cụ Nguyễn Đình Chiểu, hay Đoạn Trường Tân Thanh của cụ Nguyễn Du. Lời lẽ có phần mộc mạc, cụ thể, nhưng rất linh động như trong truyện ca mang tên chàng Jiong:

"Chàng trèo qua bảy núi
Chàng lội qua bảy mương
Đem dao rừng đẵn củi
Đi tìm bóng người thương" (1)

Công việc của anh Ít và tôi trong những ngày sắp tới là đào tạo một lớp giáo viên Jrai hăng say dạy tiếng mẹ đẻ và thu thập những truyện ca, những ca dao, những truyện truyền khẩu của dân tộc Jrai để bảo tồn và phát triển văn hoá đặc biệt của họ trước khi bị tàn lụi với thời gian vì thiếu chữ viết.

Nguy cơ mất cả kho tàng văn hoá Jrai rất rõ rệt khi tôi ngồi nghe những người già hát, rồi tôi hỏi những người trẻ 20 đến 40 họ đều lắc đầu không biết mặc dù họ đã nghe những "ri" những "khan" này nhiều lần. Có đêm tôi ngồi nghe hát, cứ láy hoáy viết xuống, rồi sau khi người già hát xong mỗi đoạn, tôi lại xin họ hát thêm lần nữa để tôi tẩy tẩy xoá xóa hay thêm vào cho đúng. Sau đó tôi gân cổ lên thử hát, ngâm như các cụ già làm bao nhiêu người ngạc nhiên, hỏi làm sao tôi có thể nhớ những tình ca của họ.

Tôi cầm quyển vở với những dòng chữ nguệch ngoạc, nói với họ:

-- Tất cả ở trong này, tôi đã viết xuống đây, rồi đọc lại thôi!
-- Khó tin quá, ông thầy là con Jrai rồi. Không ai có thể biết những chuyện này nếu Giàng không cho phép. Giàng chỉ cho những người con đặc biệt của núi rừng thôi.

Tôi cũng thấy vui vì những ý nghĩ chất phác của họ, có lần tôi bảo:

-- Chắc tôi là con Jrai được người Kinh nhận làm con nuôi lúc nhỏ quá! Xem này, tôi cũng nâu đen như các anh chị đó!

Họ gật đầu đồng ý, tôi hẳn là con Thượng do hoàn cảnh chi đó được giao cho người Kinh nuôi dưỡng bây giờ Giàng gọi trở lại núi rừng giúp đỡ những người Jrai trong hoàn cảnh mới.

Nghĩ tới công việc sắp tới và việc tiếp xúc với người Jrai, hồn tôi phấn khởi, nhưng chỉ được một đoạn đường. Tới gốc cây lớn bên đường toả bóng mát dìu dịu, tôi ngồi xuống nghỉ mệt, tôi lại áy náy sốt ruột sao đó. Tôi bỏ bao lô xuống, lấy bi đông nước ra uống một ngụm nhỏ, liếc nhìn địa chỉ người nhận trên bià thư anh Minh gởi cho người nhà.

Không ai khác hơn là một đoàn viên từng sinh hoạt ở phường Hoa Lư của tôi. Cô này chúng tôi lén lút gọi là những người cách mạng 30 tháng Tư rất hăng say với chế độ mới và đã đưa bao nhiêu người vào cảnh khổ. Chúng tôi rủa thầm những người cách mạng tháng Tư còn thậm tệ hơn cả các cán bộ từ miền Bắc đưa vào.

Tôi có nên mở thư gởi riêng ra đọc không? Mở làm sao? Có liên quan gì tới tôi hay tới ai không? Tôi đâu thể mù quáng giúp đỡ người rồi tự đưa tôi vào chỗ chết được. Phải khôn ngoan như con rắn, phải hiền lành như bồ câu. Tôi phải làm gì? Có nên mở thư người khác khi họ tin tưởng giao cho mình không? Làm thế thì mất sự tín nhiệm, tồi quá!

Tôi lắc đầu, "Mình lại lẩn thẩn nghĩ quấy rồi! Chắc tại đi đêm nên nghĩ tới ma thôi!"

Tôi bỏ bi đông nước vào túi bao lô, rồi khoác bao lô lên vai. Đi đường vẫn vẩn vơ nghĩ tới bức thư gởi cô cách mạng 30 tháng Tư, bứt rứt. Có thể là mọi lo lắng của tôi bắt đầu từ đấy! Hôm gặp anh Minh, anh Cường và Nhung, ba người chỉ có bộ quần áo trên người, làm sao có giấy viết sẵn mà viết vậy. Có thể anh Minh xin anh Trung, nhưng xin anh Trung lúc nào mà tôi không biết. Bức thư này vậy đã viết trước rồi chứ không phải lúc chúng tôi ngồi nói chuyện anh Minh mới bắt đầu viết. Vậy trong đó anh Minh viết những gì? Có nguy hiểm gì cho tôi không?


Nguyên Đỗ

(Còn tiếp)




(1) Truyện ca "ri" mang tên chàng Jiong.

:::: Chương XLIV:::::



Tình Ca Giáo Viên Miền Núi

Trời xế chiều thì tôi mới gần tới Phòng Giáo Dục. Tôi không về ngay mà ghé lại làng Nang, chỉ cách Phòng Giáo Dục chừng hai ba cây số, cách khu kinh tế mới của đồng bào từ Qui Nhơn, Bình Định lên chừng một cây số thôi. Khu kinh tế mới nằm trong khu trù phú xã Thạnh Đức hồi xưa dưới thời tổng thống Ngô Đình Diệm, cây cối đã bị bom cày đạn phá chẳng còn lại bao nhiêu trừ mấy gốc mít to. Tôi tuy mệt nhưng còn có thể tới Phòng Giáo Dục tắm rửa ăn uống một cách dễ dàng. Tuy nhiên tôi thấy cần nghỉ ngơi một chút để sắp xếp lại những việc cần phải báo cáo hay nói với anh Nhật, anh Ít và mọi người. Với lại tôi cũng khó chịu vì có cái gì cứ như lửa đốt sau ót của tôi và mắt của tôi cứ hay bị nhảy mắt hoài, nó cứ giật giật như báo động cho tôi chuyện gì đó.

Tôi biết việc làm của tôi xưa nay rất kín đáo, nhưng gần đây nhiều biến cố dồn dập xảy ra, nên không còn cẩn mật như xưa, mặc dù tôi lúc nào cũng đề cao cảnh giác. Tôi phải mở bức thư của anh Minh ra thôi, mở ra rồi dán lại rồi gởi đi thì ai mà biết. Nghĩ cũng hơi kỳ! Giá như anh ấy gởi cho một người khác, không phải cho cô cách mạng 30 tháng Tư là Nguyễn Hồng Loan ở phường tôi ở thì có lẽ tôi dù có nghi ngờ cũng không dám tự huỷ hoại sự tín nhiệm của người khác đối với mình.

Tôi vào nhà một người Thượng quen ở ngay đầu làng, không vào nhà thầy cô giáo hay ông thôn trưởng ở giữa làng vì sợ người ta nghi ngờ chuyện mờ ám tôi sắp sửa làm. Tôi mượn nồi của họ, đổ nước vào nấu sôi, nói là tôi cần uống nước sôi vì không muốn bị ngã nước như tôi vẫn thường làm trừ trường hợp bất đắc dĩ phải uống nước vòi không đun sôi.

Người nhà đồng bào tôi ghé vào đi xuống vọt nước tắm rửa thì nước tôi đang nấu cũng sôi. Hơi nước bốc lên. Tôi dùng đũa kẹp phong bì và đưa lên mặt nồi làm cho chất keo bị hơi nóng của nước làm mềm và rời ra. Tôi thầm cảm ơn một cuốn phim nào đó giúp tôi biết kỹ thuật bóc thư mà không bị rách này. Công việc coi trộm thư dễ dàng hơn tôi tưởng. Nếu không có gì thì tôi chỉ việc gắn bì thư lại rồi gởi về như thường. Tôi không nói thì ai mà biết được. Tôi tắt lửa, chờ nước nguội một tí rồi sẽ đổ vào bi đông đã gần hết nước. Trong lúc chờ đợi, tôi rút ruột thư ra lẩm nhẩm đọc với một chút ân hận trong lòng:


Loan em,

Chú Ý đã dặn anh khi nào có dịp là phải viết thư về ngay cho chú và em. Ý tưởng đầu tiên mỗi sáng hay tối của anh là về em. Những lần anh nhớ em, anh cũng dằn vặt lắm. Điều mà anh nhớ nhất là được em đối đãi ân cần tử tế suốt mấy tháng trời khi anh từ Huế vào theo lời giới thiệu của chú Ý! Sau ngày đầu tiên em đã dành cho anh những giây phút kỳ diệu. Đây là sự thật. Rất thật. Quan cảnh nơi em rất ấm cúng. Trọng tâm của những gì muốn nói là không bao giờ anh quên em. Liên tục mấy ngày đêm liền anh nghĩ về em. Quan trọng là em hiểu anh là được rồi. Tới ngày anh gặp lại em, anh sẽ kể hết mọi chuyện cho em. Tổ khối phố em sống bây giờ tình hình ra sao? Chức năng của em rất quan trọng cho tương lai sau này của chúng ta đó. Vượt mọi gian khó để tới thành công. Biên vào nhật ký em điều đó nhé, đừng xao nhãng công việc của mình để chúng ta sớm có ngày gặp lại.

Cần cù chịu khó học tập. Theo gương những anh hùng đã đi trước. Dõi trông những tin tức hằng ngày. Giáo dục bản thân và quần chúng đều quan trọng cả. Viên chức cán bộ trong các cấp đều thực hiện điều đó. Tên tuổi của em sau này sẽ không kém nếu động viên tiến tới không ngừng. Quang sáng cho ngày mình gặp lại. Huyện Chư Pah bây giờ mưa và buồn lắm!

Vì vội vã, lúc đi lên Pleiku lần này, anh không thể ghé thăm em được. Sự việc đó khiến anh càng buồn thêm. Nghiệp dĩ của thanh niên thời đại ngày nay đó. Vi thế em đừng buồn. Đại để là phải động viên cho mình lúc nào cũng phấn chấn trong công việc, đừng để chuyện tư ảnh hưởng tới việc công. Cuả em hay của anh, cũng vậy. Đảng phái hay bè nhóm có thành công là do sự đóng góp của mỗi cá nhân! Nhà có nên là do sự cố gắng của mỗi một người trong gia đình. Nước có giàu là do tập thể nhân dân gắng sức. Chúng ta ai cũng biết điều đó. Ta không thể ngủ quên hay đứng bên lề quan sát. Hi hữu lắm mới có người nằm chờ sung rụng mà được ăn quả. Sinh hoá hoá sinh trong vũ trụ đòi hỏi con người phải năng động. Tất cả định luật thiên nhiên đều chứng minh như vậy. Cả anh và cả em cũng không thể ra ngoài luật năng động đó, không tiến ắt lùi, phải năng động để khỏi rỉ sét trong đà tiến của xã hội ngày nay.

Anh yêu em,


Lê Bá Minh


Một bức thư tình? Một bức thư tạ lỗi? Một bức thư động viên? Có cái gì đó làm tôi khó chịu nhưng tôi chưa tìm ra ngay. Hình như tôi phải đọc những lời gì khác trong bức thư nàỵ Có phải tôi lo sợ quá thái không? Phàm tội phạm thường hay chưa hỏi đã khai, chưa ai biết đã sợ. Tôi vì tình cờ che chở người vượt biên đối với nhà nước là đã phạm tội đồng loã nên đâm ra hoài nghi thái quá chăng. Tôi đọc đi đọc lại. Phải tìm cho ra có cái gì đặc biệt trong bức thư này.


:::: Chương XLV:::::

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi


Tôi đọc đi đọc lại cả mấy lần, thấy bức thư là lạ, không phải thư tình, có vẻ nửa vời sao đó. Không rõ rệt úp úp mở mở. Tôi để ý những câu có vẻ không ăn nhập vào nhau mấy và có một chính tả nhỏ là quan cảnh thay vì quang cảnh. Những năm làm thiếu sinh trong Liên Đoàn Hướng Đạo cũng không phải là dư thừa trong cuộc đời tôi. Những bài học, sinh hoạt ca hát vui chơi hay cắm trại, hay giải mật thư ký hiệu đã giúp tôi mau :Dng nhận ra hàng chữ thông tin ẩn dấu trong bức thư tình. Ba đoạn thư là ba câu cứu tôi khỏi nguy cơ bị bắt sau này. Nếu đọc những chữ viết hoa từ chữ Chú Ý thì sẽ nhận ra ngay lời thông báo:

Chú Ý Những Điều Sau Đây Rất Quan Trọng Liên Quan Tới Tổ Chức Vượt Biên

Cần Theo Dõi Giáo Viên Tên Quang Huyện Chưpah

Vì Sự Nghiệp Vĩ Đại Của Đảng Và Nhà Nước Chúng Ta Có Thể Hi Sinh Tất Cả

Tôi toát mồ hôi dù đã ngồi trong nhà. May mà tôi biết được điều này chứ không biết bao nhiêu là rắc rối có thể xảy ra. Kể ra thì anh Minh sơ hở nhiều, anh không cần phải kỹ lưỡng như vậy, không cần phải bỏ chữ Chú Ý vào làm gì, và cũng không cần viết sai chính tả chữ quang cảnh làm chi. Anh dùng dao phay chém tép riu thì làm gì chẳng bị tôi phát hiện. Dù sao, tôi cũng đã sinh hoạt mấy năm trong Hướng Đạo, cũng biết rành rẽ về sáng lập viên Robert Baden-Powell cũng như các thể thức mật thư mà.

Cái đáng ngại là không biết anh ta còn tiếp tục gởi thư qua đường nào khác không, liệu khi vượt biên xong rồi anh có tiếp tục đi theo con đường Đảng và Nhà Nước giao phó cho anh không. Cứ như tình hình miền Nam sau ngày mất nước thì đã, và sẽ có rất nhiều người nằm vùng cả bao nhiêu năm mới xuất đầu lộ diện. Tôi phải sẵn sàng trực diện và đối phó với nguy hiểm. Có thể có những giáo viên làm việc cho sở công an cũng không chừng. Tôi tự nhủ từ nay càng phải kín đáo hơn, việc làm tay phải cũng không dám để tay trái biết.

Thực ra tôi chỉ tình cờ làm chuyện hiểm nguy này, chứ có bao giờ thuộc về một tổ chức nào đâu. Có lẽ có một điều bí ẩn gì đây hay cũng có thể có một tổ chức bí mật dẫn người vượt biên theo đường rừng. Tôi nghĩ tới cô Hồng mà lo ngại cho nàng. Liệu cô Hồng có biết là anh Minh có người yêu ở thị xã Pleiku không? Anh Minh từ Huế lên Pleiku, rồi trở về dẫn cô Hồng và anh Cường lên Pleiku với mục đích gì? Cứ như lời giới thiệu của anh Minh thì hai người đã hứa hôn với nhau rồi, nhưng gần đây có điều chi trục trặc mà anh Trung đã nói nhỏ cho tôi biết. Có lẽ hai người chỉ đóng kịch che mắt người ngoài vì thân gái dặm trường không có người thân phải nhận đại vậy cho khỏi rắc rối. Tôi hy vọng là cô Hồng biết việc làm của cô. Cũng có khi cô lại là nạn nhân của một thủ đoạn to lớn hơn. Nghĩ tới âm mưu có thể đang xảy ra, tôi rùng mình. Không biết có ngõ ngách nào có thể con mắt nghi ngờ và do thám của Đảng Cộng Sản Việt Nam?

Chỉ cần gieo mối hoài nghi, sự nghi ngờ vào một tổ chức là đã thành công một nửa rồi. Ai mà dám gia nhập một tổ chức nào nếu có sự hoài nghi? Hiện giờ tôi hoài nghi hết mọi tổ chức đù có tính chất chính trị vì tôi không biết có ai trà trộn trong những tổ chức đoàn thể đó không\! Tốt nhất là từ đây cứ theo phương châm, "Nghe mõ ra tiền, ai nói sao thì mình nghe vậy! Chứ không nên bình phẩm hay tham gia!" Ông bà xưa kia nói: Gà chết vì tiếng gáy, ếch chết vì lỗ miệng! Tôi phải đề phòng cảnh giác ngay cả với những giáo viên thân tín của tôi.

-- Ông thầy ở lại ăn cơm nhé!

Tôi ngẩng đầu lên, bà chủ nhà đã đi tắm rửa và gùi nước về, sửa soạn nấu cơm.

-- Cám ơn, cho tôi khất lại lần khác. Tôi phải về Phòng Giáo Dục liền cho kịp. Cám ơn gia đình đồng bào đã cho tôi nghỉ ngơi ở đây và cho tôi nấu nước sôi.
-- Ở lại ăn với chúng tôi một bữa đi. Chẳng mấy khi ông thầy ghé lại. Ông thầy hẹn lần khác, lần khác hoài, không có thấy ông thầy ở lại ăn bao giờ. Chắc là chê tôi nấu không ngon?
-- Không có, tôi đâu dám vậy. Nói thế thì tôi ở lại đây ăn hôm nay, nhưng tôi báo trước là chỉ ăn thôi nhé, đừng có bắt tôi uống rượu vì tôi còn nhiều việc phải làm ở Phòng Giáo Dục tối nay đó!

Bà chủ nhà thấy tôi nhận lời ở lại ăn cười tươi ra mặt. Tôi lợi dụng thời gian ở lại chạy qua nhà thầy giáo thăm hỏi, trở về lấy gùi bỏ mấy bầu nước đã hết để đi xuống vọt lấy nước về cho gia đình rồi tiện thể tắm luôn. Lội bộ cả ngày bây giờ ngồi dưới vọt nước kỳ cọ mới đã làm sao! Khi đám thanh niên Thượng cũng từ từ theo con dốc xuống vọt nước, thì tôi cũng sắp tắm xong. Cười giỡn với họ một lúc, tôi lau khô người, mặc quần áo trở lại, rồi ngồi xuống đeo gùi nước lên vai rồi lững thững trở về làng theo sau bầy thôn nữ đang gùi nước đi trước. Vừa đi chúng tôi vừa nói chuyện vui vẻ. Tôi tạm quên những việc nhức óc vừa xảy ra.

Tôi còn bao nhiêu việc bao nhiêu điều để báo cáo với anh Nhật và chuẩn bị cho mười ngày huấn luyện giáo viên Thượng sắp tới, đâu thể ngồi lo âu riêng cho số phận của mình. Tôi quyết định giữ lại bức thư này chứ không gởi đi. Từ từ tôi phải tìm hiểu mới được, chưa cần phải một sống một còn mà. Không chừng khi ra nước ngoài mà tôi chắc chắn là có điều kiện văn minh hơn anh Minh sẽ tỉnh mắt ra và không theo chủ nghĩa giáo điều nữa. Nhưng liệu anh ta có làm hại đời cô Hồng không và liệu cô Hồng và anh Minh có yêu nhau thực sự không?

Đường tình yêu có nhiều lúc trớ trêu thật. Tôi sực nhớ tới Du, và Nhung. Hình như tôi nghĩ nhiều về cô Hồng mất rồi, trong khi tôi phải nghĩ nhiều về Du, về Nhung mới đúng! Không biết có phải tôi đa tình lãng mạn không nữa. Nghĩ thì nghĩ vậy thôi, chứ tôi chẳng hề nghĩ tới chuyện trai gái gì với cô Hồng. Với Du, với Nhung, thì cũng có có một chút! Nụ hôn nồng hôm ấy của Nhung và những trang nhật ký nói rõ như thế làm sao tôi dễ dàng quên được. Với Du, thì tức ơi là tức! Tự dưng bỏ làng về, không cho tôi một cơ hội đính chính. Tôi mong mỏi có dịp gặp lại Du để phân trần, nhưng còn đối với Nhung tôi phải làm sao đây.

Không biết anh Minh và cô Loan định hy sinh những gì cho Đảng và Nhà Nước mà anh Minh viết y như là khẩu hiệu. Không thể nào sai được, đúng là anh ta làm việc cho cơ quan công an hay tình báo gì đó! Họ dám hy sinh cả tình yêu trai gái của họ cho sự nghiệp của Đảng và Nhà Nước. Có khi nào anh Minh sẽ cưới Hồng để làm con rể một vị đại tá trong quân lực Việt Nam Cộng Hoà để lũng đoạn đoàn thể quốc gia sau này không? Sau công tác văn hoá trên huyện này, có lẽ tôi phải về đi học và đi khám thần kinh quá. Tôi tưởng tượng ra quá nhiều viễn ảnh kinh hoàng của các nhóm quốc gia lưu vong bị Đảng cho người gia nhập. Giữa cảnh tranh tối tranh sáng, đố ai mà biết được sự thật. Chỉ cần gây sự nghi ngờ vào các đoàn thể hải ngoại là có thể làm các nhóm xâu xé nhau và chẳng ai còn dám nhiệt tình tham gia mọi hoạt động nào. Canh bạc này chỉ có chủ hội là người hốt tiền, còn các nhóm, đảng phái không chừng húp cháo ngó mà thôi.


Nguyên Đỗ
(Còn tiếp)

:::: Chương XLVI:::::

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi


Ăn uống xong xuôi, tôi ngồi chơi thêm một lát rồi đeo bao lô, chào mọi người, rồi cúi mình ra khỏi nhà sàn, đi xuống bậc thang một cách khoẻ khoắn. Bao nhiêu nhọc mệt của một ngày đi đường sau khi tắm suối, ăn uống no nê, duỗi chân ngồi nghỉ bây giờ đã biến mất. Bây giờ tôi có thể đối phó với bất kỳ tình cảnh nào, vì đầu óc đã tỉnh táo và biết được, hay đoán được những khó khăn trước mắt hay những âm mưu có thể nguy hại đến bản thân. Phàm thần kinh con người dễ mệt mỏi khi âu lo, suy tư mà không biết mình phải làm gì, hay kẻ thù là ai, chứ một khi trực diện rõ ràng thường mọi sự dễ dàng hơn không làm mình lo lắng mệt mỏi.

Như người tưởng mình bị mắc bệnh viêm gan B hiểm nghèo được bác sĩ báo là dù bệnh viêm gan tuy trầm trọng nhưng nếu kiêng cữ rượu bia thì cũng không đến nỗi nào, con vi khuẩn dù có trốn trong gan, trong lá lách mà người bệnh biết ăn uống điều độ biết giữ gìn sức khoẻ thì con bệnh đó chỉ nằm chờ thôi, chứ không gây hề hấn gì, tôi đã đoán biết anh Minh và cô Hồng Loan là gì ai, đang làm việc gì, thì họ đối với tôi không còn đáng sợ nữa. Cái may của tôi là họ không biết tôi biết họ, nên mọi động tác sau này nếu có xảy ra phải là do tôi chủ động chứ không phải do họ chủ động nắm được tình hình. Tôi như còn nằm trong bóng tối, còn họ đang nằm trong ánh sáng. Chỉ cần tôi đừng chủ quan, chỉ cần tôi đề cao cảnh giác là tôi có thể lọt khỏi vòng lưới dòm ngó của những người theo dõi.

Tôi về tới Phòng Giáo Dục thì trời chưa tối hẳn, những rạng mây đỏ ối xa xa về phía tây sau lưng tôi. Tôi cười thầm. Đời giáo viên miền núi tuy khổ thật, nhưng chẳng mấy ai được nhìn những cảnh núi rừng, những hoàng hôn tuyệt đẹp như chúng tôi. Những người quen sống nội tâm dễ tìm được nguồn vui trong thiên nhiên kỳ thú này. Tôi lững thững bước đi trên đường lộ thanh vắng, đã về chiều nên không còn xe đò tới nữa. Bên tay trái là bệnh xá huyện, bên tay phải là Phòng Giáo Dục. Đứa con hoang đã trở về. Tôi nhìn đèn sáng sau Phòng Giáo Dục là biết mọi người đang ăn tối dưới bếp.

Tôi đi thẳng vào phòng ăn chào hỏi mọi người. Mọi ngày đông đủ thì có bốn cô bảy chàng kể cả tôi, hôm nay chỉ có hai chị, bốn anh và tôi vừa về đến. Anh Nhật, chị Hiệp, chị Chức, anh Ít, anh Bài, anh Khoa ào ào hỏi tới tấp, tôi không kịp trả lời. Đứa em út đi lang bạt giang hồ trở về có khác.

Chị Chức, chị đầu bếp nói:
-- Quang, em đưa bao lô lên phòng rồi xuống đây ăn, chị nấu dư hôm nay, vì anh Hưng, anh Giáp , cô Nhung và cô Hương về thị xã đột xuất!

Tôi cười:
-- Em ăn ở làng Nang rồi mới về!
-- Không, hôm nay có món thịt heo hầm với bí xanh ngon lắm, em phải ăn mới được!
-- Sang quá ha! Chị có gì mừng mà đãi anh chị em trong phòng ngon thế?
-- Chị có đãi đâu! Anh Nhật đãi sinh nhật chị Hiệp đó! Nói cho đúng cô Hiệp mua đồ từ thị xã lên đãi mọi người đó!

Chị Chức vừa nói vừa nháy mắt như thầm bảo tôi phụ hoạ vào chọc anh Nhật và chị Hiệp. Cũng chẳng lạ gì vì trong Phòng Giáo Dục ai cũng biết anh Nhật có cảm tình riêng với chị Hiệp. Chị Hiệp hiền và dễ thương nên chuyện anh Nhật xa gia đình lâu có cảm tình với chị cũng dễ hiểu. Tôi qúi chị như một người chị ruột, nên cũng quan tâm lắm vì biết anh Nhật đã có gia đình ở ngoài Bắc. Nhưng đang lúc vui tôi cũng chêm vào:

-- Thế hoa đâu? Anh Nhật này thật! Đãi ăn thì tốt cho anh chị em trong Phòng, nhưng sinh nhật chị Hiệp phải có hoa chứ?

Anh Nhật da ngăm nhưng bấy giờ cũng đỏ mặt vì sự nghịch ngợm của tôi:

-- Cái đó phải nhờ tới cậu thôi, ở đây có hoa gì đâu mà hái, hoa cúc quỳ hở?
-- Được anh chờ em!

Tôi bỏ bao lô xuống, chạy ra sau chuồng gà, nơi mát và khuất nắng lẫn gió nhờ những tàn cây to che, chỗ tôi treo những cành phong lan, khấn thầm một vài nhánh đã nở, không thôi thì xệ chết! Cũng may, một nhánh lan tím đã nở khá nhiều bông, còn một nhánh vàng thì mới nở có mấy bông thôi. Tôi ngắt hai bông vàng ra, rồi cầm luôn cả nhánh lan tím vào nhà bếp, trước mắt ngạc nhiên của mọi người. Đúng là mấy hôm tôi đi vắng, chẳng có ai ngó ngàng tới chuồng gà của tôi cả, chắc không ai lục lọi trứng gà của tôi rồi.

Tôi đưa cành hoa tím giao cho anh Nhật, rồi gắn một bông lan lên tóc chị Hiệp còn một bông giao cho chị gắn lên ngực làm chị đỏ mặt tía tai. Tôi nói:

-- Quà của em tặng chị Hiệp là hai cánh phong lan, còn cụm phong lan tím là phần anh Nhật. Anh Nhật nói gì đi!

Anh Nhật cười, vẫy tay xua tôi:

-- Các cậu miền Nam này, lôi thôi quá! Gặp cậu Quang lại càng rắc rối! Nói gì bây giờ?

Anh đưa cành lan cho chị Hiệp:

-- Cậu Quang có lòng giúp anh tặng cành lan này cho em đó!

Chị Hiệp càng đỏ mặt, nhưng qua ánh mắt của anh Nhật và chị Hiệp, tôi đoán biết anh chị có tình ý với nhau lắm! Điệu này tôi khỏi phải giải thích lôi thôi chuyện tôi lưu lại ở làng xa quá thời hạn.

Chị Chức đem chén lên cho tôi bảo tôi ngồi xuống ăn cơm, tôi nói:

-- Thôi, chị cho em một tô súp nha. Em ăn cơm no rồi!
-- Ờ ờ, để chị lấy cho.

Vừa ăn tôi vừa nói chuyện cả làng Tung Breng bị bệnh, rồi chuyện săn trâu cũng như tình hình dạy học trong các làng coi như là lý do tôi bị lưu lại.

Anh Bài nói:
-- Cậu về có khác, phòng vui nhộn hẳn lên. Mấy hôm vắng cậu, im lặng lắm!
-- Tại các anh không chịu nói đó chứ! Em bây giờ nói bù lại mấy ngày công tác một mình không có ai để nói chuyện đây!
-- Cậu mà không nói! Tớ biết tỏng cậu rồi, cậu lại huyên thuyên với dân làng thôi.
-- Thế mấy anh có gì lạ?
-- Không, chẳng có gì lạ cả.

Anh Khoa hỏi tôi:
-- Ê cậu Quang nè, hôm nọ tớ đi qua vọt nước, có mấy cô đang lấy nước ở vòi, tớ xin nước uống mà sao họ bỏ chạy tuốt về làng, la ó ầm ĩ.
-- Thế anh xin nước làm sao? Tiếng Việt hay tiếng Thượng?
-- Thì tiếng Thượng, ông thầy Nhân chỉ tớ. Tớ hỏi ông Ít ông chỉ cười mà không nói gì hết.
-- Anh nói lại cho em nghe xem.

Anh Khoa lập lại câu tiếng Thượng được thầy Nhân chỉ:
-- Pha câu mạ sầu.

Cũng may tôi vừa nuốt ngụm canh xong, mà tôi bật cười thiếu điều rơi khỏi ghế, ho sặc suạ.

-- Tớ nói cái gì vậy mà cả ông Ít lẫn cậu khi nghe là cười ầm!

Tôi ôm bụng nín cười:
-- Để tí nữa lên phòng anh , em giải thích!

Số là anh Bài, anh Khoa đều là những giáo viên miền Bắc được bổ sung vào huyện Chư Pah phụ với anh Nhật, anh Bài giữ chức bí thư của phòng, còn anh Khoa làm phó trưởng phòng. Hai anh không biết tiếng Thượng, lại cũng ngại anh Nhật vì anh Nhật là trưởng phòng đã ở cao nguyên từ những năm chiến tranh. Cũng là miền Bắc cả, nhưng cũng không thân với nhau lắm, có lẽ vì tính tình khác hay phân biệt kẻ chiến đấu người hưởng lợi thành quả hoà bình. Anh Khoa thì nghiêm trang, tính tình rất được, còn anh Bài thì láu táu hơn, chơi vui, nhưng thỉnh thoảng gặp cặp mắt anh liếc lén trông sợ lắm, giống như anh lúc nào cũng tính toán hạ thủ mình lúc nào không ngờ.

Mấy chị ngồi đó cũng xen vào:

-- Nói cho mọi người cùng nghe đi nào.
-- Không được, nhất định không nói lại ở đây được mà!

Các anh các chị lại càng tò mò vặn hỏi tôi, tôi lắc đầu quầy quậy:

-- Thôi các anh chị ăn xong rồi lên kia nói chuyện đó sau đi.

Tôi tìm cớ nói sau rồi tính chút nữa tôi viện lý do mệt đi ngủ sớm để khỏi phải nói chung cho mọi người nghe, chỉ nói riêng cho anh Khoa thôi. Ai ngờ anh Nhật xen vào:

-- Cậu Quang mắc cở không nói được là phải rồi! Ông Khoa nói: "Cho tôi bóp vú!" thì mấy bà mấy cô Jrai chạy toé đái chứ còn gì nữa.

Tôi sửng sờ kinh ngạc, không phải tôi không biết anh Nhật biết tiếng Thượng, nhưng không ngờ anh huỵch toẹt nói chuyện đó trước mặt các chị .

Cả phòng ăn phá lên cười ầm ĩ, anh Khoa đỏ mặt nhưng cũng cười thật lớn. Tôi cũng hết nhịn nổi lăn ra cười thoải mái.

Anh Khoa cười xong, lại gần hỏi tôi:

-- Ông Nhật không đùa chứ hở? Thật vậy đó sao?

Tôi gật đầu, nói:

-- Đúng ra, anh phải nói: "Pha kau nhum ea!" thì mới là cho tôi uống nước!

Anh Khoa nói:
-- Mẹ, cái ông thầy Nhân đểu giả thật! Nó mà mang xác về đây phải bầm cho nó nhừ tử!

-- Thôi anh, có lẽ anh Nhân đùa quá lố một tí, bỏ qua đi. Lâu lâu cười một tí cho vui thôi mà.

Chuyện của thầy Khoa từ đó trở đi thành một giai thoại, và từ đó thầy Khoa cũng không dám mó mé học tiếng Thượng nữa. Thầy chỉ lo việc văn phòng, và giảng dạy giáo viên chứ không dám đi vào làng bập bẹ tiếng Thượng nữa. Nhiều lần tôi chỉ thầy, thầy cười nói:

-- Học với cậu thì được, nhưng bố tớ tớ cũng không dám tin ai!

Học ngôn ngữ nào cũng vậy, phải thực hành thì mới tiến. Chứ học mà để đấy thật dễ quên. Không nói những chữ đã học thì chẳng bao lâu chẳng nhớ gì!

Tối thứ Bảy đó, tôi lên phòng trao đổi với anh Nhật, anh Ít một số ý kiến về chương trình huấn luyện giáo viên vào ngày thứ hai. Tôi còn một ngày hôm sau là ngày chủ nhật tha hồ chuẩn bị. Tôi mừng là chuyện về trễ của tôi không bị ngăn trở gì, vì tôi về đúng ngày sinh nhật chị Hiệp và chuyện cười việc xin nước của thầy Khoa làm không khí trong Phòng Giáo Dục thật thoải mái và cởi mở. Khi tôi đứng dậy về phòng, anh Nhật nói:

-- Xong khoá huấn luyện giáo viên, tớ cho cậu về thị xã một tuần đó.

-- Để xem anh, em còn phải lên lại làng Tung Breng dịp trăng rằm này. Họ cúng Giàng, kêu em lên uống rượu, ông trưởng làng cũng nhờ em mua ít đồ đưa lên đó! Thành thử em có về cũng vài ngày thôi!

-- Cậu sướng quá nhỉ? Đi đâu cũng được mời ăn.

-- Thì anh dịp đó đi lên với em luôn cho vui, coi như là đi thanh tra đó!

-- Ừ, để mình bàn với Hiệp và các anh Khoa, anh Bài xem sao.

Tôi giật mình, định mời tích cách xã giao mà không ngờ anh ấy có thể đi chung thanh tra với tôi trên đó. Thế là tôi cũng khó xoay sở rồi. Tôi cười trừ, cầu thầm là anh Nhật không đi được. Thấy anh Nhật chị Hiệp vui tôi lại nhớ tới Nhung, Du. Chút nữa tôi lại lấy nhật ký Nhung ra đọc rồi ôm vào lòng ngủ rồi.


Nguyên Đỗ

:::: Chương XLVIII:::::

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi



Đêm hôm đó, tôi ngủ say như chết và sáng hôm sau thức dậy trễ. Tôi không thức dậy sớm để chạy vào làng Ea Blang gặp Du rồi trở lai Phòng Giáo Dục trước 9 giờ như tôi đã định được. Tôi chỉ vừa kịp đánh răng, mặc quần áo rồi lên gặp anh Nhật trình bày chi tiết chương trình huấn luyện giáo viên người Jrai sắp tới. Anh Nhật nói tôi qua mời anh Khoa, anh Bài, và anh Ít qua cùng họp luôn. Chi. Hiệp ngồi gần anh Nhật cầm bút sẵn sàng ghi chép. Tôi thấy trịnh trọng quá, khác hẳn với những lần trước kia, nên cũng khơm khớp.

Anh Nhật mở đầu nói rằng tỉnh rất chú tâm tới khoá huấn luyện giáo viên này và đã chọn huyện Chu Pah làm thí điểm. Có thể tỉnh sẽ tăng cường thêm một số cán bộ, giáo viên sau này. Anh Nhật cho biết là gần như đồng thời với ý kiến huấn luyện giáo viên Thượng của tôi, một đề nghị tương tự cũng được đề bạt lên từ huyện Ayunpa tức là khu vực tỉnh ly. Phú Bổn. Tỉnh chọn Chu Pah làm thí điểm chỉ vì trong đề nghị của tôi có phân tích tình hình đội ngũ giáo viên Thượng tương lai có khả năng và gần sát thị xã Pleiku là trung tâm của tỉnh Gialai-Kontum, rất gần cho cán bộ tỉnh đi kiểm tra. Anh Nhật có vẻ không thích đề nghị thay đổi đột ngột từ tỉnh đưa xuống. Anh nói:

-- Thầy Ít và thầy Quang phải cố gắng hết sức để hoàn thành nhiệm vụ mới này. Đừng để đề nghị của mình đưa lên vào tay người khác.

Anh Ít quay lại nhìn tôi như thầm nói mọi chuyện giao cho tôi vì tôi là người đề nghị nên tôi cũng phải tìm ra lối thoát. Tôi nói:

-- Các anh yên chí, với chương trình huấn luyện giáo viên anh Ít và em đã hoạch ra và nếu được các anh chị nhất trí, chúng ta sẽ thành công vì đó là nguyện vọng của dân trong huyện, họ sẽ đi học và sẽ học được ngay vì em muốn bước đầu các giáo viên mới chỉ dạy họ những gì gần gũi, thực tế với dân làng thay vì lý thuyết, chính trị cao đòi hỏi một trình độ nào đó để tiếp thu.

Anh Bài lên tiếng:
-- Bộ cậu tách rời chính trị ra khỏi chuyện học tập sao?

-- Không anh, nhưng đây là bước đầu, gần như học vỡ lòng. Các giáo viên mới là những người đi đầu, họ sẽ được anh, anh Nhật, anh Khoa giảng dạy về chính trị để họ nắm chắc đường lối cách mạng trong chiến dịch dạy tiếng Thượng, còn anh Ít và em sẽ lo về chuyên môn, dạy họ các phương thức và các bài cơ bản rút ra từ kho tàng cổ tích, những mẫu chuyện trong đời sống hằng ngày, rất gần gũi và quen thuộc với dân làng. Em đã đưa bản đề nghị chi tiết cho anh Nhật sáng nay. Chút nữa chi. Hiệp sẽ đánh máy và giao cho các anh xem qua và phê bình, bổ túc ý kiến thêm. Những danh từ chính trị đồng bào Thượng chưa tiếp thu thấu đáo được vì từ ngữ chính trị mới mẻ không dễ dàng giải thích và khả năng tiếp thu ngôn ngữ mới của đồng bào thượng cũng hạn chế. Tóm lại các giáo viên là những người cầm đầu cần phải có giác ngộ cách mạng cao, còn dân làng chúng ta nên để họ tập viết học hỏi những gì cần thiết, gần gũ`i trước đã. Dù gì sống cách mạng, tăng gia sản xuất và học hỏi văn hoá cách mạng cũng làm cách mạng, thấu triệt đường lối mới mà!

Anh Bài miễn cưỡng trả lời:

-- Như vậy cũng được, nhưng mình pha/?i luôn luôn đề cao cảnh giác triệt để!

-- Hẳn nhiên rồi!

-- Anh Nhật biết ai đã đề nghị dạy tiếng Jrai ơ? Ayunpa không?

-- Hình như giáo viên Tình gì đó, không biết đó là con trai hay con gái! Nhưng nghe huyện và tỉnh rất hài lòng với công tác của giáo viên này.

-- Nếu em không lầm, giáo viên này là người đồng khoá với em. Anh ta rất có khả năng, tụi em học chung với nhau một năm, nhưng cũng là bạn hàng xóm láng giềng từ thuở nhỏ.

-- Vậy à?

-- Em hy vọng vậy! Có thể là trùng tên! Nhưng nếu là giáo viên Tình thì công việc của em coi như xong một nửa nếu tỉnh chuyển anh ta về đây.

-- Bộ cậu không sợ cạnh tranh sao?

-- Làm gì có chuyện đó, cùng làm việc cho một chí hướng, cho đồng bào Thượng thì làm sao mà tranh chấp, cũng như các anh đây kẻ trước người sau cùng làm việc cách mạng mà!

Anh Nhật nhìn anh Ít nói:

-- Thầy Ít nãy giờ chưa đưa ra ý kiến nào, thầy nghĩ sao?

-- Tôi thấy ý kiến của thầy Quang được, không có ý kiến nào khác thêm đâu!

Tôi quay nhìn anh và gật đầu cám ơn anh đã hết lòng ủng hộ tôi. Khi tôi đi vào chi tiết chương trình dạy, các anh Nhật, anh Bài, anh Khoa, anh Ít, và chi. Hiệp chỉ gật đầu khuyến khích vì phần chuyên môn là lãnh vực của tôi nên tôi rành rẽ hơn và lấy lại sự tự tin. Anh Ít không khỏi ngạc nhiên về sự am hiểu đời sống của dân tộc Jrai lúc bấy giờ vì tính từ khi đặt chân tới Phòng Giáo Dục huyện khi tôi gặp anh Ít tới nay, kiến thức về dân tộc Jrai của tôi thực sự tiến vượt bực. Anh nói:

-- Bây giờ tôi hiểu tại sao người Jrai gọi Quang là "Anah Jrai" (Con Jrai) rồi!

Tôi cười sung sướng vì lời khen chân tình của anh Ít. Anh là bạn, là thầy, là người hướng dẫn bước đầu việc học tiếng và đời sống Thượng cho tôi.

Chúng tôi họp đến khi chi. Chức lên mời mọi người xuống ăn cơm mới xong. Anh Nhật vỗ vai tôi:

-- Cậu chuẩn bị được lắm, ăn cơm xong, nghỉ chừng một tiếng, rồi ba giờ, cậu lên phòng anh nói chuyện thêm một chút rồi cậu nghỉ ngơi cho khoẻ vì ngày mốt là bắt đầu khoá huấn luyện rồi. Ngày mai giáo sinh sẽ lần lượt về huyện. Cậu và ông Ít ráng sắp xếp chỗ ăn ở cho họ.

-- Thưa anh, chuyện đó dễ thôi, hôm trước em đã hỏi ý kiến làng trưởng làng Kờ Mông, làng Nang và các làng lân cận rồi. Không có sao đâu. Trong khi chờ đợi, anh có thể cho em xem danh sách và lý lịch các giáo sinh không?

-- Được, chiều nay anh em mình bàn thêm chuyện rồi cậu đem chồng hồ sơ giáo sinh xem, mai đưa lại cho anh.

Bữa ăn trưa vui vẻ vô cùng, mọi người cũng nói chuyện xoay quay việc bổ sung đột ngột mà tỉnh có thể đưa xuống huyện, về chỗ ở, về ăn uống... Với tôi thì càng đông càng vui, hết phải cảnh khỉ ho cò gáy như xưa nay.

Nguyên Đỗ

Chương XLIX

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi


Sau khi nghỉ trưa, anh Nhật và tôi lên văn phòng bàn luận riêng một vài chi tiết. Tôi nói qua tình hình các giáo viên, chương trình xoá nạn mù chữ trong các làng và nguyện vọng của chúng tôi. Anh Nhật muốn thăng chức tôi lên coi toàn bộ các giáo viên chuyên trách và các giaó viên xóa nạn mù chữ. Tôi lắc đầu:

-- Em không kham nổi gánh nặng đó đâu. Hãy cứ để thầy Bưu là giáo viên cấp III của em là trưởng đoàn giữ chức vụ đó. Em tuổi còn nhỏ, kinh nghiệm cũng chưa nhiều, nên anh cứ để em làm giáo viên chuyên trách như xưa nay. Em sẽ phụ với thầy Bưu trong các việc cần thiết. Em lo khóa huấn luyện giáo viên Jrai này cũng nhức đầu và mất giờ lắm rồi. Cũng may là có anh Ít và các anh phụ sức vào!

Tôi cũng vui khi anh Nhật hứa với tôi là khi có dịp anh Nhật sẽ đưa cô Mai vào biên chế, có thể chỉ dạy bổ túc văn hoá trong các làng chứ không cần phải chuyển qua bên giáo viên phổ thông. Anh đập vai tôi cười:

-- Sao cậu lo cho người khác không mà không xin cho mình? Cậu muốn vào biên chế ngay không, anh cho đơn liền.
-- Cám ơn anh, thực sự em chỉ muốn phục vụ hai năm trên đây thôi, rồi sau đó xin đi thi đại học. Sau khi học xong rồi em trở lại cũng được mà.
-- Lúc đó không chừng tình hình đã thay đổi. Cơ hội của cậu vào biên chế là bây giờ đó, khi anh còn nắm chức trưởng phòng. Hiệp rất thích cậu và anh cũng rất tin tưởng vào sự nhiệt thành công tác của cậu.

Sau khi bàn thảo thêm với anh Nhật buổi chiều đó, tôi liền vào làng Kờ Mông để thăm Du và định trình bày hết mọi chuyện để chúng tôi có thể hiểu và thông cảm nhau hơn.

Tôi đi thẳng tới chỗ Du ở, nhưng chỉ gặp thầy Phong.

-- Quang tới trễ rồi. Cô Du vừa soạn đồ về thị xã trưa nay!

Tôi hỏi vắn tắt:
-- Chừng nào cô Du trở lại.?
-- Tôi không biết nữa. Du nói chừng năm mười ngày vì mẹ Du bị bệnh nặng. Có em trai Du lên đây hôm qua và ở lại đây đến trưa nay mới cùng về.
-- Thế Du có nhắn gì cho Quang không?

Thầy Phong nhún vai nói:
-- Không, nhưng Quang hỏi thầy Đoàn xem sao vì cô Du và tôi ít khi nói chuyện với nhau lắm. Hai chúng tôi cùng dạy với nhau, nhưng không ăn rơ nhau lắm.
-- Mỗi người có một sở thích mà. Hợp gu thì tốt mà không hợp ở trong làng Thượng thì cũng ráng sống vui vẻ với nhau để hoàn thành nhiệm vụ được giao phó/.

Thầy Phong nhìn tôi chăm chú rồi chìa tay ra nói:
-- Quang à, lần trước mình xử với Quang không được tốt lắm. Quang bỏ qua giùm ha!

Trong lòng tôi do dự vì bao nhiêu chuyện hiểu lầm giữa Du và tôi xảy ra vì lời nói không ý tứ của thầy Phong, và tôi cũng không biết thầy Phong có thật lòng không nữa. Lời nói có thể ngon ngọt như táo chín trên cành nhưng biết đâu chẳng là con rắn độc cắn chết mình lúc nào không hay đang nằm chờ ở trên cây. Tôi im lặng chìa tay ra bắt, không nói lời nào. Có lẽ tôi ghét thầy Phong, hận thầy không phải vì thầy là tình địch, hay có ác cảm với thầy Phong vì tình cảm lung tung với cô này cô kia không quân tử lắm, nhưng chỉ vì thầy đã làm Du giận tôi bỏ đi mấy lần khiến tôi không thể phân trần.

Đời sống của thầy Phong là chuyện riêng của thầy nếu thầy không đụng chạm gì tới tôi hay các bạn tôi. Xã giao qua loa với thầy thì được, chứ còn chơi thân với nhau tôi chẳng hề nghĩ đến. Trong nhóm giáo viên phổ thông trong huyện, có lẽ tôi thích thầy Khuynh, thầy Tuyên, cô Hương, cô Huệ ... nhưng hợp tính tôi nhất dĩ nhiên là Du rồi. Tôi hy vọng tỉnh chuyển thầy Tình từ huyện Ayunpa về đây cộng tác với anh Ít và tôi. Chúng tôi quen nhau lâu lắm rồi, từ ngày còn mặc quần đùi, cởi trần chạy long tong nghịch nước ngày mưa vì chúng tôi cùng làng, cùng tỉnh và cùng trang lứa với tôi mặc dù thầy Tình có vẽ chững chạc hơn tôi nhiều. Thầy hiền lành, ít nói, lúc nào cũng suy nghĩ đắn đo. Có đôi khi tôi chọc thầy là ông cụ non.

-- A thầy Quang mới tới hở Cô Du có gởi thầy ít đồ còn để bên nhà tôi kìa! Làm gì mà bần thần thộn người ra vậy?

Tiếng thầy Phú râu làm tôi giật mình. Tôi chào hỏi qua loa rồi theo thầy Phú đi lấy thùng giấy cỡ mấy kí lô mà Du dặn thầy Phú đưa trả lại cho tôi khi tôi ghé lại làng vì Du không biết bao lâu nữa Du mới trở lên. Du nói, "Mẹ Du đau nặng, Du là con gái lớn phải chăm sóc Mẹ!"

-- Du có gởi thư gì cho Quang không, anh Phú?
-- Không thấy, tất cả trong hộp giấy đó! Tôi không mở ra nên không biết.

Tôi nóng lòng muốn mở thùng giấy ra coi Du gởi gì trong đó cho tôi. Tôi đâu có cho Du mượn gì đâu mà Du nói trả lại. Tôi muốn coi Du có gởi thư gì cho tôi trong đó không ngay, nhưng lại ngại phải nói này nói kia với thầy Phú nên tôi nói chuyện qua loa một chút rồi về ngay. Đúng ra đêm ấy tôi sẽ ngủ tại làng Ea Blang với thầy Phú sau khi nói chuyện với Du nhưng sự vắng mặt của nàng khiến tôi thất vọng ghê gớm và thùng giấy nàng gởi làm tôi hồi hộp muốn biết ngay trong đó Du nói gì và chừng nào Du mới trở lại.

Khi tôi rời làng Ea Blang thì trời đã nhá nhem tối rồi nên chẳng mở thùng ra đọc thư được nên tôi cứ một mạch vai đeo ba-lô cố hữu và ôm thùng giấy trước bụng đi vội về phòng Giáo Dục. Tôi có thể ghé lại ngủ ở làng Kờ Mông với thầy Đoàn, nhưng ở đó chẳng có điện nên tôi nghĩ tôi phải về Phòng Giáo Dục là tốt nhất mặc dù tôi phải đi xa hơn một chút. Tôi cũng buồn là tại sao Du không ghé lại Phòng Giáo Dục tìm tôi, vì đường nào nàng cũng phải đi ngang mới tới bến xe. Gọi là bến xe cho to tát và vì quen miệng chứ thực ra chỉ là chỗ xe đậu để chuyên chở người đi lại, mỗi ngày chỉ một xe, và chỉ một chuyến thì có thể nào gọi là bến xe được. Không lẽ nàng vẫn còn bực mình, giận ghét tôi. Nếu còn giận ghét thì tại sao còn gởi lại thùng giấy cho tôi chứ? Tôi miên man đi trên đường mòn lúc trời xâm xẩm tối khi về tới Phòng Giáo Dục chắc mọi người cũng đã chuẩn bị đi ngủ hay ngủ rồi. Chắc là phải xục cơm nguội với cá khô hay trứng gà luộc rồi cắt nhỏ ra dầm với nước mắm ăn cho đỡ đói thôi. Lúc vội về để mở thùng đọc thư của Du, tôi đã quên không ở lại ăn rồi mới về, bây giờ đi đường bụng đoi đói cồn cào khó chịu, nhưng cũng phải ráng đi cho mau về tới nhà càng sớm càng tốt. Tự nhiên tôi lại nghĩ đi đêm trong đường mòn lỡ rắn rết bò ra cũng phát mệt và tôi lại nghĩ tới anh Trung, anh Tiến, cô Hồng... Không biết họ ra sao rồi và Du thì bao giờ mới trở lại?

Nguyên Đỗ

Chương L

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi

Khi tôi về tới Phòng Giáo Dục huyện thì mọi người đã đi ngủ. Tôi vào phòng, bật đèn, bỏ ba lô xuống, rồi chẳng cần tắm rửa, tôi vội vàng mở hộp giấy ra ngay, hy vọng sẽ được Du giải thích rõ ràng trong thư. Không nói ra thì thôi chứ trong đầu tôi ngổn ngang bao nhiêu câu hỏi cần được trả lời cũng như bao nhiều lời giải thích mà tôi đã chuẩn bị để nói với Du mà chưa được nói. Tôi đã sẵn sàng trình bày, dù biết đó là chuyện nguy hiểm, nhưng đã là bạn thân, có thể tiến xa hơn, mà không có sự tin tưởng tín nhiệm nơi nhau thì khó coi biết mấy.

Nếu không có sự hiểu lầm, chắc chắn tôi sẽ im lặng chẳng nói ra chuyện vượt biên không thành của Nhung, nhưng đằng này chuyện tôi giúp Nhung làm quan hệ tình cảm giữa Du và tôi bị sứt mẻ nên tôi đành lòng phải giải thích cho Du biết kẻo bị hiểu lầm mãi mãi.

Tay run run tôi xé giấy mở hộp, chỉ có một chiếc áo len đỏ, một quyển Thi Nhân Việt Nam của Hoài Thanh & Hoài Chân, một cuốn vở viết tay gồm những bài thơ Du viết mà thôi. Tôi ngồi chăm chú đọc trọn tập thơ của Du viết hy vọng tìm được một giải thích gì đó, nhưng không thấy. Cả một tập thơ viết những bài về quê hương, về nhung nhớ yêu thương hờn giận trách móc một cách chung chung chứ không riêng cho tôi, ngoại trừ bài cuối cùng trong tập viết tay mà tôi đọc đi đọc lại đến thuộc lòng vì hình như một phần nào liên quan tới tôi vì cách dùng chữ của Du.

Tình Du Mục

Trả lại anh với kiếp tình du mục
Anh bây giờ hạnh phúc lắm không anh
Cho u hoài đôi mắt ướt long lanh
Nhung nhớ mãi bóng hình anh chẳng gặp

Tình thơ mộng bởi vì đâu chợt mất
Làng Ea Blang hoa gạo đỏ tim em
Nhắc làm gì cho nhức nhối tăng thêm
Mai hoa rụng mùa yêu thương em rớt

Chua xót lắm tình cay như vị ớt
Muối xát da rát nhức mãi không thôi
Muốn gặp anh nhưng anh đã xa rồi
Ánh sáng đến ánh sáng đi ngày tháng

Cảm ơn anh mối tình thơ lãng mạn
Một mối tình, Du, mục nát, mùa đông
Biết mai này anh có nhớ em không
Có tiếc nhớ thời gian qua, đã muộn

Du

Không biết tôi có phải có tật giật mình không chứ tôi thấy ráp bốn chữ đầu của bốn câu thơ đầu: Tra? Anh Cho Nhung với những lời của bốn câu thơ cuối cùng làm tôi bàng hoàng.

Du yêu tôi? Du thất vọng? Du trách tôi mang kiếp tình lang bang, du mục? Liệu tôi có còn kịp giải thích cho Du không hay đã quá muộn màng? Tôi vò đầu đau khổ, tôi yêu Du?

Tôi thừa biết Du và tôi nói chuyện rất hợp và gần Du tôi rất vui vẻ hạnh phúc. Tôi cũng mến Nhung, thương Nhung, nhưng gần như tình bạn hơn là tình yêu. Nếu không có Hải, bạn thân của tôi, yêu đơn phương Nhung thì có thể tôi cũng đã yêu Nhung trước khi gặp và quen biết Du nữa. Hay là Du với cặp mắt tinh tế của các nhà thơ đã linh cảm được những gì đã, đang hay sẽ có thể xảy ra cho tôi?

Tôi không nghĩ là tôi có tình cảm lang bang bao giờ nhưng biết đâu được vì khi tôi cõng cô Hồng tôi cũng thấy xôn xao lắm khi cô áp ngực sát vào lưng tôi. Cái cảm giác là lạ, ngượng ngùng trong đêm mưa dù chỉ có Trời và tôi biết mà thôi. Có lẽ gã con trai mới lớn nào cũng một đôi lần kinh nghiệm cảm giác đó và cũng phải đi qua những giai đoạn khám phá, tìm hiểu theo bản năng tự nhiên. Tôi không biết có phải là tôi đang tự bào chữa mình hay không, nhưng thật tình tôi nghĩ tôi là người rất chung thuỷ, tình cảm bao giờ cũng cố gắng trung hậu, thuỷ chung.

Không lẽ Du không viết gì thêm? Bài thơ này làm cũng cả tuần rồi, có lẽ khi được tin tôi về thị xã với Nhung do thầy Phong báo. Du chắc chắn có viết thư gì nữa vì Du đan tặng tôi chiếc áo len mà không biên thêm tí gì sao? Tôi lộn áo len ra xem bên trong có gì không nhưng tôi cũng chẳng thấy gì.

Tôi mặc thử áo len, rất vừa. Tôi không nhớ là tôi đã đứng cho Du đo bao giờ. Có lẽ nàng coi kích thước áo sơ mi tôi để trong phòng khi tôi mặc áo lót và quần cộc đi tắm lúc nào chăng? Tôi nóng lòng suy nghĩ, có lẽ Du dấu thư đâu đó vì có lẽ nàng sợ người ta đọc lén. Tôi mở bìa bọc cuốn sách thơ và tập thơ viết tay, cũng chẳng có gì cả.

Tôi đành mở từng trang cuốn sách Thi Nhân Việt Nam mãi cho tới khi tới phần nhà thơ Quang Dũng tôi mới thấy một tờ giấy mỏng viết vội vã riêng cho tôi mà lúc sốt ruột tôi đã không nghĩ kỹ, chứ không thì tôi không phải tốn nhiều thời giờ lật từng trang sách tìm thư của Du. Nàng chẳng hay đọc cho tôi nghe những bài thơ của Quang Dũng đậm tình sắc quê hương đó sao? Nhà thơ Quang Dũng đã cho Du và tôi những giờ phút thật thơ mộng khi nhớ nhà trong những ngày sống nơi đèo heo hút gió:

Thương nhớ ơ hờ thương nhớ ai
Sông xa từng lớp lớp mưa dài ...

Du thích nhất bài Đôi Mắt Người Sơn Tây:

Em ở thành Sơn chạy giặc về
Tôi từ chinh chiến cũng ra đi
Cách biệt bao lần quê Bất Bạt
Chiều xanh không thấy bóng Ba Vì

Vừng trán em vương trời quê hương
Mắt em dìu dịu buồn Tây Phương
Tôi thấy xứ Đoài mây trắng lắm
Em có bao giờ em nhớ thương

Từ độ thu về hoang bóng giặc
Điêu tàn thôi lại nối điêu tàn
Đất đá ong khô nhiều ngấn lệ
Em có bao giờ lệ chứa chan

Mẹ tôi em có gặp đâu không
Những xác già nua ngập cánh đồng
Tôi cũng có thằng em còn bé dại
Bao nhiêu rồi xác trẻ trôi sông

Đôi mắt người Sơn Tây
U uẩn chiều lưu lạc
Buồn viễn xứ khôn khuây
Cho nhẹ lòng nhớ thương

Em mơ cùng ta nhé
Bóng ngày mai quê hương
Đường hoa khô ráo lệ

Bao giờ trở lại đồng Bương Cấn
Về núi Sài Sơn ngắm lúa vàng
Sông Đáy chậm nguồn quanh phủ quốc
Sáo diều khuya khoắt thổi đêm trăng

Bao giờ tôi gặp em lần nữa
Ngày ấy thanh bình chắc nở hoa
Đã hết sắc mầu chinh chiến cũ
Còn có bao giờ em nhớ ta

Quang Dũng

Thư Du viết vội vã vỏn vẹn có ít câu:

Quang,
Du phải về gấp vì có chuyện cần. Du gởi tặng Quang chiếc áo len Du lâu nay đã lén đan cho Quang định một ngày sẽ trao tận tay cho Quang... Du xin cám ơn Quang những ngày vui thơ mộng và tình bạn rất đáng qúi đã khiến Du mong một ngày nào được... Mà thôi, Quang bây giờ đã có Nhung và sắp làm một người cha, Du xin gởi tặng với tính cách người bạn. Mong Quang được hạnh phúc. Vĩnh biệt Quang.

Du

Sắp làm một người cha? Chúa ơi, Du nghe tin này ở đâu? Hay là Nhung đã có thai thật? Câu chuyện tưởng chỉ là chuyện nhỏ, giản dị hoá ra lại to lớn và phức tạp nhức đầu quá! Từ hiểu lầm này sang hiểu lầm khác.

Tôi phải làm sao đây, nếu quả thật Nhung có bầu. Liệu tôi có gánh nổi trách nhiệm làm một người chồng, và làm một người cha liền không khi trái tim tôi chưa dứt hẳn quan hệ thân tình với Du, dù rằng giữa Du và tôi chưa từng hứa hẹn hay trao nhau những nụ hôn nồng nàn nào? Du và tôi, nói cho đúng, còn ở trong quan hệ lãng mạn, mơ hờ nhưng rất thơ mộng của tuổi sắp bước vào thương yêu, của giai đoạn dạt dào của đôi trái tim rung cùng một nhịp, được thi vị hoá theo kiểu nhà thơ Nguyễn Du "Tình trong như đã, mặt ngoài còn e!"

Tôi phải làm sao đây? Hơn bất cứ lúc nào khác, tôi cần gặp một vị linh mục thông hiểu chuyện đời như bố Oanh, bác Tài hay chú Quy hay bất cứ một vị linh mục nào đó hay cả ngay đến chú Xảo trụ trì trong chùa, người đã cho tôi cái địa bàn định hướng hay anh Tình, người giáo viên từ Ayunpa có thể được tỉnh chuyển về làm việc chung với tôi.

Tôi cần có một người bạn chân thành để chia sẻ nỗi niềm của tôi trong tình huống khó chọn này. Tôi cần nói chuyện trực tiếp với Du, với Nhung để có một quyết định sáng suốt và rõ ràng. Tôi biết Nhung sẽ không để tôi phải khổ tâm khi tôi cưới nàng dù tôi không phải là tác giả của đứa con đầu lòng. Tôi biết tôi sẽ thương yêu mẹ con nàng không câu nệ gì chuyện chẳng ngờ đã xảy đến ngoài ý muốn của Nhung, nhưng liệu tôi có công bình với Nhung không khi trái tim tôi vẫn hướng phần nào về Du? Và còn Du và tôi, tương lai của chúng tôi rồi sẽ đi về đâu? Phải chăng tôi đã vô tình bắt cá hai tay nên không có quyết định dứt khoát...

Đêm đã khuya, gần hưng hửng sáng rồi. Tôi đứng dậy, uể oải đi tắt đèn. Trở lại giường, ráng nhắm mắt nằm ngủ, nhưng đầu óc tôi rối như tơ vò. Tôi mong thầy Tình sớm lên đây để tôi giao giáo án cho anh rồi nhờ anh trông coi khoá giảng dạy giáo viên Thượng và tôi tìm cách chuồn về thị xã để gặp Du, gặp Nhung càng sớm càng tốt cũng như lo chuyện anh Trung, anh Tiến, cô Hồng cho xong. Chúa nhật rồi đó, tôi âm thầm làm dấu và đọc ít kinh để tịnh tâm ráng không lo nghĩ gì hết để ngủ vì trưa nay hay trễ nhất là chiều nay các giáo sinh Thượng sẽ tề tựu về Phòng giáo dục. Anh Ít và tôi lại phải đưa họ đi tới các nơi họ tạm trú ngụ trong khóa học.


Nguyên Đỗ

Chương LI

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi

Tôi vào phòng Nhung khi nàng đang thay áo ngủ, chưa kịp gài nút áo. Nàng rõ ràng đã có bầu, bụng to trông thấy. Tôi thấy ngượng ngùng và tội nghiệp. Đàn bà con gái khổ thật, phải mang nặng đẻ đau, phải vất vả về con về chồng, phải cưu mang bào thai tới cả chín tháng. Làm sao tôi nỡ để Nhung cam chịu một thân một mình. Nàng chậm rãi bước lại gần giường, nhìn tôi hỏi:

-- Anh Quang mới về?
-- Quang mới về!

Nhìn nàng tôi quên mất những gì tôi nóng lòng muốn hỏi, nhưng sự việc quả là rõ ràng lắm rồi: Nhung đã thực sự có thai! Tôi không dám khơi dậy sự đau khổ của nàng để hỏi tác giả bào thai đó là ai, vì trong nhật ký nàng đã nói là ai đã phục rượu, bia đêm đó rồi. Lúc nàng viết nhật ký, nàng chỉ chưa biết là một thai nhi đã bắt đầu thôi. Nhung chớp chớp mắt nhìn ngại ngùng rồi oà khóc nói:

-- Quang ơi, Nhung có bầu rồi!

Tôi giang hai cánh tay ra đón Nhung, ôm nàng, nhè nhẹ vỗ lưng nàng:

-- Không sao đâu, Nhung đừng khóc. Mọi chuyện Quang sẽ lo cho Nhung mà.

Đang lúc Nhung đang còn ở trong vòng tay tôi, thì bất chợt Du xuất hiện:

-- Quang là tên đểu giả, miệng thì nói yêu Du, tay thì ôm người khác! Đồ sở khanh!

Tôi há hốc mồm ra định phân minh nhưng chưa kịp giải bày thì có tiếng nói bên ngoài và tiếng đập cửa.

-- Quang ơi, sao ngủ trưa dữ vậy? Trưa rồi!

Tiếng ai quen quen, không lẽ tôi còn đang mơ. Ác mộng thì đúng hơn! Tôi bật dậy. Hú hồn, không có Nhung hay Du ở đây! Tôi còn đang ở Phòng Giáo Dục!

-- Quang ơi, dậy đi, có Tình ở Ayunpa về phụ với Quang nè!

Anh Tình lên! Tôi vừa vội xếp mền, dọn dẹp giường chút ít rồi ra mở cửa vừa nói:

-- Chờ chút nha! Quang thức khuya nên ngủ say quá quên giờ giấc! Mấy giờ rồi?
-- Một giờ trưa rồi.
-- Trời đất qủi thần ơi, trưa dữ vậy sao?
-- Không trưa thì sao mình lên đây được, đi xe đò, đường chông chênh gồ ghề, bụi bặm đầy mình nè! Mình tưởng lên đây có Quang chuẩn bị đã gà đãi vịt chứ nào ngờ anh chàng còn ngủ khò khò quá trưa nữa. Thầy giáo siêng năng ngủ ngày quá ha?

Tôi bật cười vì kiểu nói khôi hài của thầy Tình. Thầy Tình với tôi là bạn từ thuở nhỏ, tuy không thân như tôi với Lê, nhưng cũng không phải là bạn thường ngày. Tình bạn giữa thầy Tình và tôi lâu dài hơn. Chúng tôi học chung với nhau từ thời mẫu giáo cho tới hết bậc tiểu học. Lên trung học thì chúng tôi mỗi người mỗi trường, có những người bạn mới nhưng tình bạn thuở ấu thời vẫn âm ỉ lớn lên theo ngày tháng.

-- Quang xin lỗi, tối qua gần sáng mới ngủ được! Nhưng Quang cũng không biết anh sẽ lên lúc nào!
-- Nói vậy thôi, chứ hề gì! Mình bàn giao nhiệm sở lại cho giáo viên mới hôm thứ sáu, rồi về thị xã nghỉ được trọn ngày thứ bảy, chủ nhật thì đi lễ sớm rồi lên đây. Bố Oanh, các Bác, các Chú gởi thăm Quang.
-- Anh siêng ha! Nghỉ được một ngày đi thăm hết các cha hở?
-- Ừ thì` vậy, Quang không nhớ mình là dân Tiểu Chủng Viện Thừa Sai Kontum sao?
-- Biết rồi, nói mãi! Quang gọi anh là dân Ta Ru nhé!
-- Bậy nha, mình đã tu ra hồi nào? Tại nhà nước không cho trở lại chủng viện thôi, chứ mình có bị các cha hay tự ý bỏ chủng viện đâu! Hiện giờ một chủng viện mới đang được thành hình là những lớp huấn luyện một với một qua các cuộc đàm thoại riêng giữa các linh mục và tu sinh. Không chừng là kiểu mẫu của chủng viện tương lai trong hoàn cảnh khó khăn này đó! Quang muốn mình giới thiệu không? Trông Quang có thể đắc đạo hơn cả mình nữa đó!
-- Thôi cho em xin, em còn yêu đời, yêu người lắm! À anh đã gặp các anh, các chị ở Phòng Giáo Dục hết chưa?
-- Còn phải hỏi? Mình gặp hết mọi người có mặt trong bữa trưa hôm nay rồi. Mình tới trễ nên anh Nhật nói đánh thức Quang dậy ăn trưa với mình cho vui. Mình cản, định để Quang ngủ thêm, nhưng anh Nhật nói chiều nay giáo sinh sẽ có mặt, phải có Quang sắp xếp chỗ ăn ở cho họ thì mới xong, nên mới phải phiền phá giấc mộng đẹp của Quang đó!

-- Ác mộng đúng hơn! Mà thôi đi ăn đi rồi bọn mình bàn chuyện luôn, có lẽ Quang phải giao hết mọi chuyện cho anh để Quang chuồn về thị xã lo một ít chuyện riêng cho xong.
-- Quang mà có chuyện riêng?

Thầy Tình tròn mắt nhìn tôi ngạc nhiên làm như tôi chưa từng có chuyện riêng nào mà thầy Tình chẳng biết. Từ ngày chúng tôi đi xung phong xoá nạn mù chữ tới giờ, đây là lần đầu chúng tôi được giáp mặt. Thầy Tình đâu có biết trong tôi là một trời bão bùng đầy sóng gió và giông tố. Tôi xua tay:

-- Để sau đi, bây giờ đi ăn cái đã!

Tôi thầm cám ơn trời đã đưa thầy Tình lên đây đang lúc tôi cần một người bạn, đang lúc tôi cần người thay thế tôi để tôi về thị xã gặp Nhung, gặp Du. Biết đâu Trời chẳng giúp tôi tròn ước nguyện, giúp tôi giải quyết mọi vấn đề được ổn thoả.

Nguyên Đỗ

LII

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi

Chúng tôi xuống nhà ăn thì mọi người vẫn còn ở đó đông đủ, anh Hưng, anh Giáp, chị Nhung, chị Hương từ thị xã trở lại trưa nay cùng chuyến xe với anh Tình, còn lại là anh Nhật, chị Hiệp, anh Bài, anh Khoa, anh Ít và chị Chức. Mọi người thấy chúng tôi xuống thì` quay sang chọc tôi.

-- Chắc đêm qua thức khuya viết thư tình hay trằn trọc nhớ người yêu nên chàng trai đa tình ngủ mãi tới bây giờ? Chừng nào đãi ăn đây?

Tôi chưa kịp trả lời thì anh Hưng tiếp:

-- Thứ bảy trước có cô Nhung lên tìm Quang đó, nhưng về ngay vì không có Quang ở đây. Không hiểu sao không viết thư gì để lại. Anh có hỏi nhưng cô ấy chỉ nói khi nào Quang về thì nói lại là Nhung lên thăm Quang thôi.

Tôi vội vàng hỏi:

-- Nhung có nói gì khác không anh?

Anh Hưng trả lời:

-- Không, nhưng cô ấy mặt xanh xao lắm.

Chị Chức nói:

-- Chắc là bị ốm nghén rồi. Chúc mừng Quang sắp làm cha!

Anh Tình quay mặt nhìn tôi có vẻ ngạc nhiên và như thầm hỏi xem Nhung là ai. Tôi chẳng biết nói sao trước câu nói của chị Chức nên lách người ngồi xuống ghế, anh Tình cũng làm theo tôi. Tôi với tay lấy cơm đưa cho anh Tình, rồi lấy phần tôi, nói phớt lảng chống chế:

-- Có lẽ các anh chị đã biết anh Tình, và chắc anh Tình cũng biết qua về các anh chị rồi nên Quang khỏi cần giới thiệu dài dòng làm chi.

Rồi tôi quay sang chị Chức khen:

-- Hôm nay chị đã tiệc ha? Đồ ăn trông ngon quá, làm bụng đói cồn cào rồi nè, chị Chức!

Anh Nhật nói:

-- Theo lời thầy Tình thì thầy Tình và Quang là bạn nối khố từ nhỏ. Như vậy thì chắc không có gì trở ngại khi làm việc chung với nhau. Vậy giao cả cho các cậu và ông Ít chuyện này đó! Còn chỗ ngủ của thầy Tình, Quang coi sắp xếp đâu cho tiện cho các cậu nhé!

Tôi nhanh nhẹn nói:

-- Khỏi lo chuyện đó đi anh, tụi em ở chung phòng được mà!

-- Vậy thì tốt. Bây giờ mình ăn uống xong xuôi rồi lên phòng trên để hai cậu này ăn uống rồi lo liệu việc chiều nay đi.

Cô Hương ngồi cạnh tôi nghiêng người nói nhỏ:

-- Chút nữa Quang lên phòng Hương có một tí chuyện!
-- Chết Quang rồi nha em. Bây giờ các cô sẽ xé xác em ra cho mà xem.

Câu nói đùa của chị Chức là cô Hương đỏ mặt nói chống chế:

-- Chị Chức nói bậy quá nè. Em với Quang có gì với nhau đâu!

Mấy anh lại càng có dịp cười. Anh Bài nói:

-- Có hay không thì ai mà biết! Chuyện riêng của hai người mà!

Tôi biết có nói gì thì cũng chỉ làm họ cười thêm thôi chứ chẳng phải họ xấu tánh hay không biết tính tình tôi xưa nay nên im lặng, gắp cơm ăn một cách tỉnh bơ, giả tảng như không nghe gì. Phải thông cảm với hoàn cảnh sống nơi làng mạc hẻo lánh, mỗi lần có dịp vui nghịch cười đùa thì cứ việc cười đùa vui nghịch chọc ghẹo cho thoả thích bù lại những ngày thui thủi một mình. Những chọc phá vui chơi đó làm chúng tôi gần gũi với nhau hơn là chia rẽ. Chúng tôi, nói chung chung, dù xuất thân xã hội, hay quan điểm chính trị khác nhau, vẫn yêu mến thương yêu nhau như trong một đại gia đình.

Khi mọi người đã đi cả rồi chỉ còn lại hai người chúng tôi, tôi giải thích với anh Tình:

-- Ở đây các anh chị hay đùa giỡn thế đó, anh Tình đừng để ý!

Anh Tình cười:

-- Khỏi cần nói mình cũng hiểu được mà! À mà Nhung nào vậy? Có phải là Thanh Nhung hát hay, trưởng ban văn nghệ, học chung lớp 12 với tụi mình không?

Tôi biết dấu anh Tình cũng chẳng được, trước sau gì rồi cũng có người nói nên trả lời trực tiếp câu hỏi của anh, nhưng không khai hết moi sự không phải vì không tin tưởng anh mà vì thấy anh càng biết ít càng tốt, đỡ phiền toái cho anh sau này.

-- Đúng vậy! Nhung lên đây thăm và gặp Quang một lần gần một tháng rồi\, Quang giới thiệu với các anh chị ở đây rồi từ đó mọi người chọc hoài.

Anh Tình cười:

-- Mình cũng đoán biết hồi đó hai người có tình ý với nhau mà! Mình còn nhớ hồi đó có anh chàng nào hay đeo đẽo sau Nhung nữa kìa?

-- Cha ơi, chú chủng viện mà cũng để ý chuyện tình cảm người khác nữa sao?

-- Chuyện rõ ràng thế mà không thấy thì chắc mình mù là cái chắc! Còn Quang tưởng đi tu là không biết chuyện tình cảm sao, có lẽ còn biết hơn người trong cuộc đó vì nếu không làm sao các cha các thầy có thể hướng dẫn những giáo dân nè, nhất là giới trẻ hay những cặp sắp bước vào ngưỡng cửa hôn nhân?

-- Thôi biết rồi ông thầy!
-- Đừng cho ai biết là mình đi tu nha! Mất công họ thành kiến, cứ xem mình là bạn như xưa nay, hay như bất cứ giáo viên nào khác. Chuyện đi tu, chỉ để hai anh em mình biết thôi. Hồi xưa lúc đi học lớp 12, năm chủng sinh ở Pleiku bọn mình lên Kontum không được ở lại học chung với bọn Quang có mấy ai biết đâu.
-- Ừ hồi đó mấy anh dấu hay thiệt, cả cô Tuyền dạy Pháp văn cho các anh cũng không biết! Lúc cô đề nghị các anh sang học Anh văn với bọn Quang dưới sự giảng dạy của thầy Đàm làm bọn Quang ngạc nhiên vì các anh cũng theo kịp và hơn cả đám này!
-- Tại chủng viện hồi đó bọn mình vừa theo học chương trình Pháp vừa theo học chương trình Việt mà! Đâu có phải tài giỏi gì, tại chịu khó siêng năng và có thời giờ thôi! Cô Tuyền dạy cuốn bọn mình đã học năm lớp 7 nên bọn mình biết hết thì có gì lạ đâu!
-- Thì ra là vậy, nhưng anh lúc đó nói tiếng Anh và dịch hay hơn cả Trần Tiến Sỹ mới thật là hay, anh chàng đó học hội Việt Mỹ ra đó.
-- Ồ cái đó tại Sỹ nuốt chữ thôi, chứ mình có hay hơn đâu. Quang cũng có kém gì mà cứ cất bổng người khác thế!
-- Thôi thôi, anh em mình đừng bốc thơm cho nhau kiểu mẹ hát con khen hay nha! Chiều nay anh em mình đi tản bộ Quang có chuyện riêng cần nhờ tới anh.
-- Được mà, chuyện gì minh làm được, mình sẵn sàng!
-- Thôi ăn nhanh đi, để đồ ăn nguội mất, chị Chức lại bảo mình chê các món chị nấu.

Vừa ăn tôi vừa suy nghĩ không biết cô Hương có chuyện gì, chắc là liên quan tới Du thôi, vừa nghĩ không biết tôi phải cho thầy Tình biết những gì và dấu những gì. Nói thật cho thầy Tình biết cũng chẳng có gì đáng ngại, nhưng sợ phiền phức cho thầy, cho những người liên hệ thôi, nên tôi ráng suy nghĩ chọn lọc những thứ có thể nói, những thứ không quan trọng hay không nên nói thì bỏ ra. Tôi hy vọng thầy Tình có thể thay thế thôi dạy khoá dạy giáo sinh Thượng này để tôi tìm cách xin phép về thị xã lo chuyện riêng tư cho đâu vào đó và nếu có thể được lo luôn chuyện mấy người bạn đang chờ trong rừng lồ ô.

Nguyên Đỗ

LIII

Tình Ca Giáo Viên Miền Núi


Ăn uống xong xuôi, anh Tình và tôi trở lại phòng chúng tôi. Căn phòng sơ sài, chỉ có một cái giường nhỏ, một cái bàn và một cái ghế đơn sơ. Tôi nói:

-- Anh Tình nằm giường này nhé! Tối nay Quang ngủ đất! Bàn thì xài chung, từ từ rồi tính. Với lại, Quang cũng ít khi ở đây, gần mặt trời, nóng lắm! Có ngày bị cháy!

Anh Tình cười, nhận ra câu nói hóm hỉnh của tôi:

-- Không được, mình ngủ đất được mà! Ở Ayunpa mình cũng đi lại đây đó, tránh xa văn phòng, nên mắc võng và ngủ đất, ngủ sàn hoài. Để mình ngủ đất đi!

-- Đừng nói lôi thôi! Anh ngủ giường, Quang ngủ đất! Đã nhất định rồi!

Thấy tôi cương quyết, anh Tình buông tay cười xoà:

-- Được, gia chủ quyết định thế thì tôi phải tuân theo.

-- Anh nằm nghỉ trưa chút đi, anh đi xe lên đây, chắc cũng mệt rồi. Chiều nay anh đi với Quang sắp xếp nơi ăn chốn ở cho giáo sinh. Quang giới thiệu anh với người trong các làng, các xã luôn. Được anh lên trợ lực, đúng là trời chấp thuận lời cầu của Quang đó!

-- Quang làm như mình là ... người yêu không bằng!

-- Cũng suýt soát đó anh! Anh là đại ca của tiểu đệ mà!

-- Lại cải lương nữa kìa!

Tôi cười, xua tay:
-- Thôi anh nghỉ đi, Quang sang gặp cô Hương chút!

Hồi xưa lúc Du còn ở Phòng Giáo Dục, Du ở chung phòng với cô Hương nên cô Hương vẫn xem tôi là bạn và phòng cô Hương cũng rất quen thuộc, đơn sơ. Du đi thì chị Nhung, lúc đó đang ở chung phòng với chị Hiệp, xin qua chung phòng với cô Hương. Không ai hỏi, nhưng ai cũng đoán biết là vì quan hệ giữa chị Hiệp và anh Nhật. Ban ngày chị Hiệp làm việc trên phòng anh Nhật, còn chị Nhung làm việc ngay tại phòng mình, cũng có giường, cũng có bàn như phòng tôi, khác là chỗ trang trí và số giường nằm thôi.

Khi vào phòng cô Hương và chị Nhung, tôi sực tìm ra cách giải quyết cho chuyện giường ngủ của anh Tình và tôi. Tôi có thể xin anh Nhật lấy chiếc giường dư trong phòng chị Hiệp ra cho anh Tình. Chị Nhung là người thấy tôi gõ cửa và vào đầu tiên nên chị đứng lên nói:

-- Chị đi ra ngoài để hai em nói chuyện tự nhiên nhé!

Tôi chưa kịp xua tay nói chị cứ ở lại vì giữa cô Hương và tôi chẳng có chuyện gì riêng tư, nhưng cô Hương đã nhanh nhẹn nói:

-- Chị cô tụi em chừng 15 phút được rồi! Em chỉ có tí chuyện riêng với Quang thôi!

Tôi ngạc nhiên thấy cô Hương có vẻ hơi bí mật, nhưng cười trừ, không biết nói gì. Chị Nhung nói:

-- Em ngồi xuống ghế nói chuyện với Hương đi, chị ra ngoài nha!
-- Cám ơn chị

Khi chị Nhung khuất rồi, cô Hương mới bắt đầu nói:

-- Quang tầm bậy lắm nhé! Hồi quen Du và Hương, chẳng hề đả động hay nói gì về vợ chưa cưới! Sau đó thì nói đã đính hôn chưa cưới, tuần rồi lúc Du đi xe đò chung với hôn thê của Quang mới biết là quan hệ hai người đã như vợ chồng rồi!

-- Sao Hương nói vậỷ
-- Du không hỏi chuyện với Nhung, nhưng thấy Nhung nói lên Phòng Giáo Dục tìm Quang và trên đường đi ói mửa tùm lum thì Du đoán biết việc gì mà!
-- Tại đường xe gồ ghề, giồng dềnh thôi mà! Đi không quen thì ói mửa là chuyện thường.

Cô Hương trừng mắt nhìn tôi:
-- Quang ngu hay là giả nai vậy? Bọn này là đàn bà con gái đấy nhé! Ói mửa lúc ốm nghén, có thai, khác xa với ói mửa vì say sóng, say xe nha!

Tôi há hốc định phân trần, nhưng sực nhớ tới vai trò của tôi nên lặng yên, không nói gì. Cô Hương nghĩ im lặng là chấp thuận nên tiếp tục lên lớp phê bình tôi.

-- Cũng may mà Du nó chưa nhẹ dạ nói yêu Quang đó, chứ Du thương Quang lắm. Ngay từ hồi mới giải phóng, có anh kia, quen với chồng chị Xuân, chị của Du, muốn hỏi Du làm vợ mà chưa được. Từ khi Du quen với Quang anh ấy cũng hỏi Du hai ba lần nữa mà Du từ chối, nhưng lần này thì không chừng...
-- Không chừng gì? Hương nói hết đi!
-- Không chừng nhận lời vì Quang đã sắp làm chồng, làm cha rồi còn gì!
-- Du có yêu người đó không cái đã chứ?
-- Chưa yêu thì cũng sẽ yêu thôi, đâu còn gì lựa chọn đâu! Người con gái lớn lên như Du, như Hương chỉ mong tìm được một người yêu thương hoà hợp tâm đồng, nhưng nếu không được lấy người mình yêu, thì lấy người yêu mình thì cũng tốt đẹp thôi! Tình yêu rồi sẽ nảy nở thôi mà!

Tôi cảm thấy choáng váng trước tiết lộ bất ngờ đó. Thì ra Du về thị xã để làm đám hỏi, hay đám cưới. Thật là vội vàng! Nói cho đúng, tôi không thể trách Du được vì chứng cớ hiển nhiên trước mặt. Ai mà thấu hiểu chuyện tình ngay lý gian, hoàn cảnh éo le của tôi.? Thôi ngồi thừ, thở dài...

-- Tiếc rồi hở? Đào hoa chi lắm, lăng nhăng cho lắm làm chi! Thôi về tự hỏi lòng xem rằng mình yêu ai và phải cưới ai đi! Đàn ông con trai người nào cũng có tính sở khanh cả!

Bị rủa oan, tôi ức làm, muốn phân bua, nhưng ráng nhịn, biết làm sao hơn. Tôi buồn bã đứng lên:

-- Cám ơn Hương đã cho Quang biết sự thật! Quang sẽ suy nghĩ xem mình phải làm gì!
-- Còn phải làm gì nữa? Trời ơi, Quang không biết danh dự là gì sao? Quang phải cưới Nhung chứ còn làm gì nữa, mặc dầu Hương chẳng quen biết gì Nhung, cứ như thường thì Hương mong Quang và Nhung nên lứa đôi. Nhưng muộn quá rồi! Các người sẽ đau khổ cho mà coi!

Hương đẩy tôi ra khỏi phòng, mắt hình như muốn khóc:

-- Thôi Quang đi đi, việc Hương muốn nói, Hương nói rồi! Hương giận Quang quá đi!


Nguyên Đỗ